Doutrina de la Eigreija Católica

La doutrina de la Eigreija Católica, ó simplesmente la doutrina católica, ye custituída por un cunjunto de fés, de dogmas i "berdades de fé", de ansinamientos, de preceitos i de lheis de la Eigreija Católica. Este basto cunjunto trata, cumo por eisemplo, de dibersos aspetos relatibos la Dius, al home i al mundo. Segundo l Catecismo de San Pio X, la doutrina católica ye la doutrina que Jasus Cristo Nuosso Senhor ne ls ansinou, para ne ls amostrar l camino de la salbaçon i de la bida eiterna. Las partes percipales i mais neçairas de la Doutrina […] son quatro: l Credo, l Pai-Nuosso, ls Mandamientos i ls Sacramientos.

Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!

La Eigreija professa que todas las cousas que eilha acradita fúrun sendo als poucos rebeladas por Dius atrabeç de l tiempos, atingindo la sue plenitude i perfeiçon an Jasus Cristo, que ye cunsidrado puls católicos i crestianos cumo l Filho de Dius, l Messias i l Salbador de l mundo i de la houmanidade. Mas, la definiçon i cumprenson de la doutrina católica (que ye baseada na Rebelaçon) ye progressiba, necessitando por esso de l custante studo i reflexon de la Teologie, mas siempre fiel a la Rebelaçon debina i siempre ourientada pul Magistério de la Eigreija.

Para ls católicos, la sue fé an Dius anclui la sue lhibre i total antrega (i amor) "la Dius, prestando al Dius rebelador l ouséquio pleno de l sou anteleto i de la sue buntade, i dando boluntário assentimiento a la Rebelaçon feita por El". Esta Rebelaçon ye trasmitida pula Eigreija sob la forma de Tradiçon. La fé an Dius "oupera pula caridade" ó amor (Gal 5,6), por esso la bida de santificaçon dun católico oubriga-lo, para alhá de partecipar i recebir ls sacramientos, la "coincer i fazer la buntade de Dius", atrabeç, cumo por eisemplo, de la prática de ls ansinamientos rebelados (que se resumen ne ls mandamientos de amor ansinados por Jasus), de las buonas obras i tamien de las regras de bida perpuostas pula única Eigreija fundada i ancabeçada por Jasus. Essa antrega la Dius ten por finalidade i sperança redadeiras a la sue própia salbaçon i a la amplementaçon de l Reino de Dius. Neste reino misterioso, l Mal será ineisistente i ls homes salbos i justos, passado la ressurreiçon de ls muortos i l fin de l mundo, passaran la bibir eternamente an Dius, cun Dius i junto de Dius.

Las percipales berdades de la fé ancontran-se spressas i resumidas ne l Credo de l Apóstolos, ne l Credo Niceno-Custantinopolitano i tamien an bariadíssimos decumientos de la Eigreija, cumo por eisemplo ne l "Catecismo de la Eigreija Católica" (CIC). Atualmente, para un acesso i cumprenson mais fácele a la doutrina, ancontra-se tamien la síntese de l CIC, zeignada por "Cumpéndio de l Catecismo de la Eigreija Católica" (CCIC).

Rebelaçon debina i Tradiçon

Ber artigo percipal: Rebelaçon debina, Bíblia i Tradiçon católica

Dius rebela-se la Abraon, "l maior de l patriarcas de l Antigo Testamiento" i "l pai de l crentes".

Segundo la fé católica, "Dius rebela-se al home […], mediante acuntecimientos i palabras", para que l home conheça Dius i l "sou çígnio de beneboléncia, que El, zde la eiternidade, prestableciu an Cristo a fabor de l homes. Tal çígnio cunsiste an fazer partecipar, pula grácia de l Sprito Santo, todos ls homes na bida debina, cumo sous filhos adotibos ne l sou solo Filho, que ye Jasus Cristo. Esta anfalible Rebelaçon debina, manifestada yá zde de l percípio de l mundo i al lhongo de ls seclos que correponden al Antigo Testamiento, ye plenamente rializada i cumpletada an Jasus Cristo. "Cula muorte i la ressurreiçon de Cristo, nada mais será rebelado als homes até a la Parusia". Mas, "anque la Rebelaçon yá star cumpleta, inda nun stá plenamente splicitada. I stá reserbado a la fé crestiana aprender als poucos to l sou alcance, ne l decorrer de l seclos."

A partir dende, cula assisténcia i anspiraçon subrenatural de l Sprito Santo, la Rebelaçon eimutable (ó l depósito de fé) ye trasmitida ininterruta i antegralmente pula Eigreija atrabeç dua dupla Tradiçon (que an latin quier dezir antrega ó ato de cunfiar), que puode ser oural ó scrita (2 Tessalonicenses 2,15; 2 Timóteo 1,13-14; 2,2):

• la Tradiçon oural, ó simplesmente la Tradiçon, que cunserba ls ansinamientos de Cristo als Apóstolos. Por sue beç, eilhes trasmitiran antegralmente estes ansinamientos als sous sucessores (ls bispos ounidos al Papa), sendo qu'alguns deilhes son cunsidrados Padres de la Eigreija pul sou amportante cuntributo na sistematizaçon de la Tradiçon, nomeadamente ne l que cuncerne al zambolbimiento de la doutrina, liturgie i anstituiçones católicas;

• la Tradiçon scrita ó la Sagrada Scritura (Víblia), que ye l perduto de l registo scrito de la Tradiçon oural puls 4 eibangelistas i outros scritores sagrados, siempre anspirados pul Sprito Santo. Pa ls católicos, la Bíblia ye custituída por 73 libros, ourganizados ne l Antigo Testamiento i ne l Nuobo Testamiento. La Custituiçon dogmática Dei Berbun (1965) reafirma que "ls libros de la Scritura ansinan cun certeza, fielmente i sin erro la berdade que Dius, para nuossa salbaçon, quijo que fusse cunsignada nas sagradas Letras".

Ambas son antercomunicables, bisto que "Jasus fizo na persença de ls çcípulos muitos outros senhales, que nun stan scritos neste libro", a saber, l Eibangelho de San Juan. Para alhá de la Rebelaçon debina eimutable, eisisten inda las apariçones pribadas (s.: las apariçones marianas), que nun pertencen a la Rebelaçon nin puoden cuntradizé-la. Por esso, ls católicos nun son oubrigados l'acraditáren neilhas, mesmo qu'alguas deilhas séian reconhecidas cumo outénticas pula Eigreija (s.: apariçones de Fátima). L sou papel ye solamente ajudar ls fiéis a bibir melhor la Rebelaçon debina, nua detreminada época de la stória.

Magistério de la Eigreija i zambolbimiento de la Doutrina

Ber artigo percipal: Magistério de la Eigreija Católica

L Cardeal Newman (seclo XIX) refletiu mui subre l zambolbimiento de la doutrina.

La Tradiçon, seia eilha oural ó scrita, ye anterpretada i aperfundada progressibamente pul Magistério de la Eigreija Católica, que debe ser oubedecido i seguido puls católicos. Esto porque l Magistério ye la funçon de guardar, anterpretar, trasmitir i ansinar la Tradiçon, que ye própia de l'outoridade de la Eigreija, mas mais cuncretamente de l Papa i de ls bispos ounidos al Papa. Al acraditar que las Tradiçones oural i scrita "dében ser recebidas i beneradas cun eigual sprito de piadade i reberéncia", la Eigreija defende que las sues berdades de fé nun stan solo cuntidas na Bíblia i que la própia Bíblia solo puode ser berdadeiramente anterpretada i bebida ne l teta de la Eigreija Católica. Aliás, fui cun base na sue anterpretaçon que la Eigreija scolheu ls libros pertencentes al cánon bíblico.

L Eigreija acradita que, "anque la Rebelaçon yá star cumpleta, inda nun stá plenamente splicitada. I stá reserbado a la fé crestiana aprender als poucos to l sou alcance, ne l decorrer de l seclos". Por esso, la Eigreija admite la clarificaçon i l zambolbimiento progressibo de la sue doutrina, resultante de la sue anterpretaçon gradual de la Rebelaçon debina (ó "crecimiento na anteligéncia de la fé"), que se acradita ser ourientada pula grácia de l Sprito Santo. Mas, este zambolbimiento doutrinal nun muda nin acrecenta nada a la matéria de la própia Rebelaçon, que ye einalterable. Por outras palabras, l Magistério de la Eigreija, al meditar i studar la Rebelaçon eimutable, aperceber-se-iba als poucos de ciertas rialidades qu'antes nun tenie cumprendido totalmente.

L porcesso de l zambolbimiento de la doutrina, que necessita de ser siempre cuntino i fiel a la Tradiçon, amplica la defeniçon gradual de dogmas, que, ua beç proclamados solenemente, son eimutables i eiternos. Mas, esso "nun quier dezir que tales berdades solo tardiamente téngan sido rebeladas, mas que se tornórun mais claras i úteles pa la Eigreija na sue progresson na fé."

Dogmas, berdades de fé i heipóteses

Eesiste ua hierarquia que debede i classefica las bárias berdades de fé professadas pula Eigreija Católica, yá que la sue relaçon cul "fundamiento de la fé crestiana" ye defrente. Esta hierarquia diç respeito solo a l'amportança i anterligaçon de las berdades de fé, yá que todas eilhas dében ser acraditadas puls católicos.

Deste modo eisisten ls dogmas, que son las berdades de fé anfalibles i eimutables que custituen la base de la doutrina católica. Ls dogmas son defenidos i proclamados solenemente pul Supremo Magistério (Papa ó Cuncílio Ecuménico cul Papa) cumo sendo berdades defenitibas, porque eilhes stan cuntidos na Rebelaçon debina ó ténen culha ua conexon neçaira. Ua beç proclamado solenemente, nanhun dogma puode ser altarado ó negado, nin mesmo pul Papa ó por decison cunceliar. Por esso, l católico ye oubrigado a aderir, aceitar i acraditar ne ls dogmas dua maneira eirrebogable.

Para alhá de ls dogmas, eisisten las defeniçones doutrinárias que nun stan inda cumpletamente zambolbidas, ó que, yá cumpletamente zambolbidas, nun fúrun inda declarados dogmas, porque l Magistério de la Eigreija Católica nun biu necidade para tal. Cunsuante l sou grau de zambolbimiento doutrinal, essas defeniçones puoden ser classeficadas an:

• Berdades de fé, que, mesmo nun sendo dogmas, yá son oubjeto de fé i reberéncia por todos ls católicos, podendo inda sofrer algun zambolbimiento doutrinal posterior i, se necessairo, séren eibentualmente declarados dogmas;
• Berdades próssimas a la fé, que, ambora stéian melhor sedimentadas i stablecidas de l que las heipóteses, inda faltan algo para se tornáren an berdades de fé;
• Heipóteses, que puoden ser acraditadas ó nun puls católicos i que permanecen solamente cumo temas de reflexon por parte de teólogos debidamente credenciados pula Santa Sé. Estas heipóteses, formuladas a partir de l studo de la Bíblia ó de la Tradiçon católica, suscitan dúbedas porque nun stan spressamente defenidas alhá.

Ortodoxia, Heiterodoxia i Heiresie

Ber artigo percipal: Ortodoxia doutrinária, Heiterodoxia i Heiresie

Para alhá de la doutrina oufecial ó ourtodoxa perpuosta pul Magistério de la Eigreija Católica ourdinariamente atrabeç de l munus docendi (deber d'ansinar) de l bispo an quemunhon cul Papa i straordinariamente atrabeç de ls Cuncílios Ecuménicos i defeniçones pontifícias solenes, aparecírun al longo de la stória bárias bersones teológicas heiterodoxas. Esses zbios de l'ansino normatibo de la Eigreija puoden ser cumbatidos atrabeç de la catequese i çcussones ó cundenados solenemente pula Eigreija. Un de ls eisemplos mais paradigmáticos de berson teológica heiterodoxa ye la teologie de la libertaçon, de fuorte anspiraçon marxista, que fui corrigida pula Anstruçon Libertatis Nuntius.

Las heiresies son doutrinas heiterodoxas zambolbidas por batizados crestianos que negan i dubidan splicitamente dun dogma ó berdade fundamental católica. Qualquiera heirege, fuora ls nacidos i batizados an quemu­nidades nó-católicas ó aqueilhes que caíran an heiresie ó cisma antes de ls 16 anhos, ye cundenado cula scomunhon latae sen­tentiae i cun outras penas canónicas, cumo la demisson de l stado cleri­cal, ne l causo de l'heirege ser un clérigo. Alguas de las percipales heiresies cundenadas pula Eigreija fúrun l gnosticismo (seclo II), l maniqueísmo (seclo III), l'arianismo (seclo IV), l pelagianismo (seclo V), l'iconoclastia (seclo VIII), l catarismo (seclo XII-XIII), l protestantismo (seclo XVI), l'anglicanismo (seclo XVI), l jansenismo (seclos XVII-XBIII) i l modernismo (seclos XIX-XX). Hoije, la Eigreija cunsidra l relatebismo moral i doutrinal cumo la grande heiresie atual.

Supresson de l'heiresie: la Anquesiçon

Ber artigo percipal: Anquesiçon

La Anquesiçon refire-se la bárias anstituiçones criadas para cumbater i suprimir l'heiresie ne l teta de la Eigreija Católica. La Anquesiçon mediebal fui juridicamente anstituída an 1231. L'anstalaçon desses tribunales eclesiásticos era quemun na Ouropa a pedido de ls poderes régios, nomeadamente an Spanha (1478) i an Pertual (1531/1536), adonde ambas dependírun mui de l poder cebil.

L cundenado era muitas bezes respunsabelizado por ua "crise de la fé", pestes, terremotos i miséria social, sendo antregue a las outoridades de l Stado para que fusse punido. Las penas bariában zde l'ayuno, multas, pequeinhas peniténcias, prison, cunfisco de benes, perda de libardade i tortura até a la pena de muorte aplicada pul poder cebil, cuja modalidade mais famosa ye l'outo-de-fé. Anque desso, atebistas i studiosos católicos argumentan que la Anquesiçon papal fui anstituída percipalmente para ampedir i eibitar las superstiçones judiciales (s: ordália) i ls abusos de la populaçon ó de gobernantes seculares, cumo Frederico II, Sacro Amperador Romano-Germánico, qu'eisecutaba "heireges" por questones políticas.

Ne ls seclos XV i XBI, anfluenciados pula Reforma protestante, la Anquesiçon papal fui reorganizada: an 1542, l Papa Paulo III anstituiu la Sagrada Cungregaçon de la Anquesiçon Ounibersal. Ne l seclo XIX, ls tribunales de la Anquesiçon fúrun suprimidos puls Stados ouropeus, mas inda mantidos pul Stado Pontifício. An 1908, sob l Papa Pio X, l'anstituiçon fui renomeada Sacra Cungregaçon de l Santo Oufício. An 1965, por ocasion de l Cuncílio Vaticano II, durante l pontificado de Paulo BI, assumiu l sou nome atual de Cungregaçon pa la Doutrina de la Fé.

Anque salientar que serie un anacronismo anterpretar la Anquesiçon fura de l cuntesto social, cultural i relegioso que la biu nacer, la Eigreija reconheciu recentemente que la Anquesiçon "ye anconcebible pa l'atual mentalidade i cometiu, para para alhá de la crueza própia de ls questumes d'anton, berda­deiros abusos i ­anjustiças (cumo la cundenaçon de ls Templários, de Santa Joana de Arc", antre outros). Atualmente, la Eigreija, cumprendendo melhor la libardade de pensamiento, prefire outelizar l diálogo i l'ecumenismo para cumbater las heiresies i outros zbios a la sue doutrina.

Stória

Ber artigo percipal: Stória de la Eigreija Católica i Cuncílios ecuménicos católicos

Las clarificaçones i nuobas formulaçones berificadas na doutrina católica ne l decorrer de l tiempo son chamadas pula Eigreija Católica de zambolbimiento de la doutrina i justificadas pul fato de que, "anque la Rebelaçon yá star cumpleta, inda nun stá plenamente splicitada" i, por esso, al longo de la stória, la doutrina católica fui sendo anriquecida por nuobas splicaçones teológicas, nuobas defeniçones de dogmas i nuobos pronunciamientos papales ó cunceliares.

Ls siete purmeiros cuncílios

Ber artigo percipal: Primeiros sete concílios ecumênicos

L Purmeiro Cuncílio de Niceia (325)

L Purmeiro Cuncílio de Niceia (325) formulou l Credo Niceno ouriginal, que reconhecie las trés Pessonas de la Santíssema Trindade (Pai, Filho i Sprito Santo) i ansinaba que Jasus, Filho de Dius, era cunsustancial la Dius Pai. Al defenir la debindade de Jasus, esse cuncílio cundenou l'arianismo. Aliás, un de ls dogmas centrales de l catolicismo, la Santíssema Trindade, yá era amplamente çcutido, refletido i aceite por muitos crestianos antes de l Cuncílio de Niceia: yá an 180 d.C., la palabra Trindade era ousada por Teófilo de Antioquia. Mas, antes desso, esta doutrina peculiar yá aparecie cun grande frequéncia ne l ámbito de la práxis batismal (beija-se "Didaqué" 7, 1; i Justino, "Apologie" 1, 61, 13) i eucarística (beija-se Justino, "Apologie" 1, 65-67; i Heipólito, "Tradiçon Apostólica" 4-13). La fórmula trenitária (Pai, Filho i Sprito Santo) yá aparecie tamien an bárias cartas i scritos crestianos (beija-se Ampeço de Antioquia, "Carta als Efésios", 9, 1; 18, 2; i na "Purmeira Carta de Clemente Romano" 42; 46, 6). Ne l seclo III, Tertuliano, Orígenes i Griegório Taumaturgo refletiran cun grande perfundidade subre este dogma católico.

L Purmeiro Cuncílio de Custantinopla (381) defeniu que la debindade de l Sprito Santo ye la mesma de l Pai i de l Filho. L cuncílio tamien formulou l Credo niceno-custantinopolitano, que passou a custar de mais anformaçones de l que staba ne l Credo Niceno subre la natureza de l Sprito Santo, subre Jasus i subre outros dogmas amportantes. Esse cuncílio cundenou l macedonianismo, l'apolinarianismo i, mais ua beç, l'arianismo.

An 431, l Cuncílio de Éfeso proclamou la Birge Marie cumo la Mai de Dius (an griego: Theotokos), an ouposiçon la Nestório, que defendia que Marie solo debie ser chamada de Mai de Cristo, porque eilha era solo la mai de la natureza houmana de Cristo i nun de la sue natureza debina. Nestório defendia qu'essas dues naturezas éran çtintas i apartadas, algo que l cuncílio cundenou. Para alhá de l nestorianismo, l cuncílio cundenou inda l pelagianismo, qu'entraba an ouposiçon cula doutrina de l pecado ouriginal i de la grácia zambolbida por Santo Agostico, ne l seclo V.

Santo Agostico, bispo de Heipona, ye cunsidrado un de ls Padres de la Eigreija. Esses teólogos, que bibiran antre l seclo II i l seclo VII, fúrun respunsables, de cierta forma, pula fixaçon i sistematizaçon de la Tradiçon católica. Por eisemplo, al cumbater las heiresies de l sou tiempo, eilhes ajudórun a clarificar i cunsulidar ls percipales cunceitos de la fé (s.: primazie papal, Santíssema Trindade, natureza de Cristo, natureza de la Eigreija, grácia, cánon bíblico, salbaçon, pecado, etc.). Tamien ajudórun a zambolber la liturgie, l'ouraçon, la spiritualidade i las anstituiçones de la Eigreija. Por esso, l pensamiento i la bida de ls Padres de la Eigreija son inda hoije ua base fundamental de la custruçon teológica i de la spiritualidade católica.

An 451, l Cuncílio de Calcedónia defeniu que susisten na única pessona (prosopon) de Jasus Cristo dues naturezas (debina i houmana) ounidas (physis): "Jasus ye purfeito an debindade i purfeito an houmanidade, berdadeiramente Dius i berdadeiramente home, cumpuosto dua alma racional i dun cuorpo, cunsustancial al Pai segundo la debindade, cunsustancial a nós segundo l'houmanidade". Por esso, l cuncílio cundenou l monofesismo de Eutiques, que defendia que Jasus tenie solo ua natureza, sendo la natureza houmana tan ounida a la natureza debina que fui absorbida pula radadeira. Para alhá desso, l cuncílio cundenou tamien la simonia.

L Terceiro Cuncílio de Custantinopla (680-681) cundenou l monotelismo i reafirmou que Cristo, sendo Dius i home, tenie las buntades houmana i debina. L Segundo Cuncílio de Niceia (787) defeniu la balidade de la beneraçon d'eimaiges santas, cundenando assi l'iconoclastia.

Eidade Média

San Tomás de Aquino (séc. XIII) afirmou que la fé i la rezon puoden ser cunciliadas, porque "probénen ambas de Dius", sendo la rezon un meio de antender la fé.

L Quarto Cuncílio de Latron (1215) ouficializou ua antiga tradiçon an que cada católico tenie que recebir, pul menos ua beç por anho, na Páscoa, la cunfisson i la Eucaristia (ber ls cinco mandamientos ó preceitos de la Eigreija Católica). Esse cuncílio defendiu tamien l celibato clerical, la doutrina de la trasustanciaçon i cundenou inda ls albigenses.

Ne l seclo XIII, San Tomás de Aquino, doutor de la Eigreija i outor de la Suma Teológica, adatou la filosofie de Aristóteles al pensamiento crestiano de la época. El ye cunsidrado l mais alto repersentante de la scolástica, que ye un sistema, mobimiento i método que percurou reafirmar que la fé supera mas nun cuntradiç la rezon. Aliando siempre la filosofie i la teologie, las reflexones i debates scolásticos baseában-se na leitura de la Víblia i de ls scritos de ls Padres de la Eigreija i de bários filósofos.

L Cuncílio de Custança (1414-1418) cundenou las heiresies de John Wycliffe i de Jan Hus, que éran dous famosos precursores de la Reforma Protestante[58]. L Quinto Cuncílio de Latron (1512-1517) defeniu l'eimortalidade de l'alma.

Queston de l celibato

Ber artigo percipal: Celibato

L Purmeiro Cuncílio de Latron (1123) i l Segundo Cuncílio de Latron (1139) cundenórun i ambalidórun l cuncubinato i ls casamientos de clérigos, ampondo assi l celibato clerical. Mas, ye perciso salientar que l celibato oubrigatório yá fui decretado pul Cuncílio de Eilbira (295-302). Mas, cumo era solo un cuncílio regional spanhol, las sues decisones nun fúrun cumpridas por to la Eigreija. Outro passo amportante na amplementaçon de l celibato fui dado ne l Purmeiro Cuncílio de Niceia (323), que decretou que "todos ls nembros de l clero stában proibidos de morar cun qualquiera mulhier, cun sceçon de la mai, armana ó tie" (III cánon). Ne l final de l seclo IV, la Eigreija Latina promulgou bárias leis a fabor de l celibato, que fúrun giralmente bien aceites ne l Oucidente, ne l pontificado de San Lion Magno (440-461). L Cuncílio de Calcedónia (451) proibiu l casamiento de monges i birges cunsagradas (XBI cánon).

Mas, anque desso, houbo bários abanços i recuos na aplicaçon dessa prática eclesiástica, chegando até mesmo a haber alguns Papas que éran casados antes de recebir las ordes sagradas, cumo por eisemplo l Papa Adriano II (867-872). Ne l seclo XI, bários Papas, specialmente Lion IX (1049-1054) i Griegório VII (1073-1085), esforçórun-se outra beç por aplicar cun maior rigor las leis de l celibato, debido a la crecente degradaçon moral de l clero. L celibato clerical boltou a ser defendido pul Quarto Cuncílio de Latron (1215) i pul Cuncílio de Trento (1545-1563).

Atualmente, las leis de l celibato aplican-se solamente als sacerdotes de la Eigreija Latina, quedando de fura las Eigreijas Católicas Ourientales i ls ourdinariatos pessonales para anglicanos, qu'admiten padres casados, mas ls sous bispos son celibatairos.

De l Cuncílio de Trento até agora

L Cuncílio de Trento (1545 - 1563) lutou contra la Reforma Protestante, que fui, a par de l Grande Cisma de l Ouriente, ua de las maiores cisones que la Eigreija Católica algua beç anfrentou.

Ne l seclo XVI, debido a la Reforma Protestante, l Cuncílio de Trento (1545-1563) fui cumbocado para reformar la deciplina eclesiástica i cunsulidar las percipales berdades de fé católicas. Esse cuncílio reafirmou, clarificou i defeniu la persença rial de Cristo na Eucaristia, la doutrina de ls siete sacramientos (sendo cada un deilhes amplamente debatido i defenido), la doutrina de la grácia i de l pecado ouriginal, la justificaçon, l celibato clerical, l'hierarquia católica, la Tradiçon católica, l cánon bíblico (reafirmou cumo outéntica la Bulgata), las andulgéncias, la natureza de la Eigreija, l balor i l'amportança de a missa, la liturgie (a missa tridentina) i l culto de ls santos, de las relíquias i de las eimaiges. L cuncílio promobiu tamien la publicaçon de l Index Librorum Prohibitorum. L Cuncílio de Trento fui l cuncílio ecuménico que durou mais tiempo, eimitiu l maior númaro de decretos dogmáticos i reformas i porduziu ls resultados mais duradouros subre la fé i la deciplina de la Eigreija.

Al longo de ls seclos XVII i XBIII, ls jesuítas i ls jansenistas cunfrontórun-se cun polémicas acerca de l papel de la grácia, de la libardade houmana i de la participaçon de l'home na sue própia salbaçon. Por fin, ls jansenistas fúrun cundenados cumo heiréticos An 1854, l Papa Pio IX proclamou cumo dogma la Eimaculada Cunceiçon de Marie. L Cuncílio Baticano I (1869-1870) proclamou inda cumo dogma la Anfalibelidade papal. An 1891, l Papa Lion XIII publicou l'ancíclica Rerun Nobarun, marcando assi l'ampeço de la sistematizaçon de la Doutrina Social de la Eigreija. Ne ls finales de l seclo XIX i ampeços de l seclo XX, apareciu l'heiresie de l modernismo, que fui cundenada pul Papa San Pio X.

An 1950, l Papa Pio XII proclamou cumo dogma la Assunçon de Marie al Cielo, an cuorpo i alma[85]. Antre 1962 i 1965, l Cuncílio Baticano II, eidealizado pul Papa João XXIII, ampulsionou l'aggiornamiento (atualizaçon) de la Eigreija, tratando por esso de bários temas çtintos, tales cumo la reforma de la liturgie, la custituiçon i pastoral de la Eigreija (que passou a ser alicerçada na eigual dignidade de todos ls fiéis), la relaçon antre la Rebelaçon debina i la Tradiçon, la defesa de la libardade relegiosa, l'ampenho ne l'ecumenismo i la defesa de l'apostolado de ls leigos. Esse cuncílio nun proclamou nanhun dogma, mas las sues ourientaçones doutrinales i pastorales son de strema amportança pa l'açon de la Eigreija ne l mundo moderno. An 1968, l Papa Paulo BI publicou l'ancíclica Houmanae Bitae, que trataba de bários assuntos relacionados cul balor de la bida, la procriaçon i la cuntracepçon.

La doutrina i l coincimiento científico

Ber artigo percipal: Eigreija Católica i la Ciéncia

L Magistério de la Eigreija Católica defende ne l seclo XXI que la Víblia debe ser anterpretada d'acuordo cula "antençon de ls outores sagrados", ls questumes, ls géneros literairos i ls coincimientos científicos de la época. Esse modo d'anterpretar nun ye algo de nuobo: yá Santo Agostico afirmaba ne l seclo V que la Bíblia deberie ser anterpretada de modo l'harmonizá-la culs coincimientos científicos çponibles an cada época. Nesse causo, la Bíblia i la Tradiçon católica serien portadoras de berdade teológica, mas que nun tenrian necessariamente berdade stórica ó científica. La Eigreija eidantificou quatro sentidos de la Bíblia: "l sentido literal i l sentido spritual, subdebidindo-se este radadeiro an sentido alegórico, moral i anagógico". Lougo, las anterpretaçones sclusibamente literales (ó literalistas) son ouficialmente abandonadas, mui ambora inda permaneçan ciertos setores mais fundamentalistas que nun l'aceitan por anteiro.

La Eigreija Católica, defendendo l pensamiento de Santo Agostico i de San Tomás de Aquino, afirma que, "ambora la fé supere la rezon, nun poderá nunca eisistir cuntradiçon antre la fé i la ciéncia porque ambas ténen ourige an Dius." Lougo, a partir de l seclo XX, la Eigreija fui lentamente aceitando bárias çcubiertas científicas modernas. Por eisemplo, acabou por aceitar las teories de l Big Bang i de l'eiboluçon (cula custante anterbençon debina), defendendo que son cumpatibles cula fé de la criaçon debina de l mundo, zde qu'essas teories cuntinen a ser cientificamente bálidas.

Potenciales cunflitos antre la fé católica i la ciéncia puoden aparecer an questones relacionadas cula anfalibelidade i l'outenticidade de la Tradiçon rebelada; cula negaçon de l'eisisténcia de Dius i de l'alma (i de la sue eimortalidade); culs momientos satos de l percípio i de l fin de la bida houmana; i culas amplicaçones éticas de la clonaige, de la cuntracepçon ó fertelizaçon artificiales, de la manipulaçon genética i de l'uso de células-tronco ambrionárias na ambestigaçon científica.

L causo de Galileu

Galileu Galilei a ser julgado pula Anquesiçon.

Talbeç l causo mais paradigmático de l cunflito antre la ciéncia i la Eigreija Católica seia Galileu Galilei, mas storiadores i cientistas modernos bénen l causo cumo algo mais cumplexo de l que solo un cunfronto antre ciéncia i religion. An 1616, la Anquesiçon romana declarou l'heliocentrismo cumo "falso i absurdo de l punto de bista filosófico i formalmente heirético", por star an cuntradiçon cula anterpretaçon literal de ciertas passaiges de la Bíblia. Anque de las sues probas spurmentales i teóricas nun séren totalmente cunclusibas, Galileu nunca abandonou las sues eideias i chegou mesmo a reinterpretar i ousar bárias passaiges bíblicas para defender la beracidade de l'heliocentrismo. An 1633, Galileu acabou por ser julgado pula Anquesiçon i sentenciado la prison domiceliária. Fui proibido tamien d'ansinar que l'heliocentrismo era berdadeiro (solo podie ansiná-lo cumo ua heipótese científica).

Cul tiempo, mas, la Eigreija Católica rebiu la sue posiçon quanto al heliocentrismo, acabando por aceitá-lo. An 1758, la Eigreija Católica retirou las obras heliocéntricas de l Index Librorum Prohibitorum. An 1979, l Papa João Paulo II lamentou ls sofrimientos de Galileu causados por católicos i ourganismos eclesiásticos. I, mais ua beç, el defendiu que las dues berdades, de fé i de ciéncia, nunca puoden cuntradezir-se, acabando por citar tamien ua afirmaçon de l própio Galileu: "procedendo eigualmente de l berbo debino, la scritura santa i la natureza, la purmeira cumo ditada pul Sprito Santo, la segunda cumo eisecutora fidelíssema de las ordes de Dius." Ne l'anho 2000, l Papa João Paulo II eimitiu finalmente un pedido formal de çculpas por todos ls erros cometidos por alguns católicos ne ls radadeiros 2.000 anhos de stória de la Eigreija Católica, ancluindo l julgamiento de Galileu Galilei pula Anquesiçon.

Dius i la Santíssima Trindade

Eiluminura mediebal cula repersentaçon clássica de la Santíssima Trindade, sendo l home mais bielho l Pai, l mais nuobo (cun ua cruç) l Filho i la palomba l Sprito Santo.

Ber artigo percipal: Dius ne l cristandade i Santíssima Trindade

La Eigreija Católica, cumo parte de l Cristandade, acradita oubbiamente ne l monoteísmo, que ye la fé na eisisténcia dun solo Dius. El ye l Criador de todas las cousas i cunsegue anterbir na Stória de la sue própia Criaçon, bien cumo perdoar i salbar la houmanidade, por esso alguns de l atributos debinos mais amportantes son la omnipoténcia, la omnipresença i omnisciéncia. Para alhá destes atributos, Dius tamien ye fuortemente referido al lhongo de l Nuobo Testamiento cumo sendo la própia Berdade i l própio Amor: Dius ama i quier salbar todas las pessonas i estas puoden stablecer ua relaçon pessonal i filial cun El atrabeç de la ouraçon.

Mas, ls católicos acraditan tamien ne l mistério de la Santíssima Trindade, esto ye, que Dius ye un ser uno mas simultaneamente trino, custituído por trés pessonas andibisibles: l Pai, l Filho i l Sprito Santo, que se stablecen antre si ua quemunhon purfeita. Para la Eigreija, este dogma, que ye ua de las sues berdades centrales, nun biuola l monoteísmo. Estas 3 Pessonas eiternas, anque tenren la mesma natureza, "son rialmente çtintas, pulas relaçones que las refrencian uas a las outras: l Pai gera l Filho, l Filho ye gerado pul Pai, l Sprito Santo procede de l Pai i de l Filho".

Dius Pai: Criador de l Mundo

Ber artigo percipal: Dius, l Pai i Teontologie

Neste fresco, de Miguel Ángelo, retrata la criaçon de Adon (lhado squerdo) por Dius (lhado dreito).

Dius Pai, la purmeira pessona de la Trindade, ye cunsidrado l Pai purfeito porque El amou i nunca abandonou ls homes, ls sous filhos adotibos, querendo siempre salbá-los i perdoando-los anfinitamente, zde que eilhes se arrependan dun modo sincero. El nun fui criado nin gerado i ye cunsidrado l "percípio i l fin, percípio sin percípio" de la Bida, stando por esso mais associado a la criaçon de l mundo. Mas esto nun quier dezir que las outras dues pessonas de la SS Trindade nó partecipassen tamien neste amportante ato debino. L Credo Niceno-Custantinopolitano faç refréncia la Dius Pai:

Creio nun solo Dius, Pai to-poderoso,

Criador de l Cielo i de la Tierra,

De todas las cousas bisibles i ambisibles.

Criaçon de l mundo i Anjos

Ber artigo percipal: Criaçon (teologie) i Angeologie

Arcanjo San Miguel derrotando Satanás.

L mundo, que ye buono, ourdenado i amado por Dius, fui criado "lhibremente, cun sabedorie i amor", a partir de l nada (2Mac 7,28), para que Dius puoda "manifestar i quemunicar la sue bondade, berdade, beleza" i amor supremos. La obra de la criaçon culmina na obra inda maior de la salbaçon, por esso "l fin redadeiro de la criaçon", nomeadamente de la houmanidade, "ye que Dius, an Cristo, puoda ser «todo an todos» (1 Quelor 15,28), para la sue glória i para la felicidade" de l salbos, ne l sou eiterno Reino.

La criaçon ye custituída por "seres sprituales", que son ls anjos, i por "seres materiales", que custituen l "mundo bisible" ó l mundo natural. "Ls anjos son criaturas puramente sprituales, ancorpóreas, ambisibles i eimortales, seres pessonales dotados de anteligéncia i de buntade". Eilhes serben i oubedecen a la buntade de Dius, specialmente "ne l cumprimiento de la misson de salbaçon, an prol de todos ls homes". Segundo San Basílio Magno, «cada fiel ten al sou lhado un anjo cumo protetor i pastor, pa l cunduzir a la bida», sendo estes protetores chamados de anjos de la guarda.

Segundo la doutrina católica, l Génesis, al narrar que l mundo fui criado an «seis dies» por Dius, quier arriba de todo rebelar a la houmanidade "l balor de ls seres criados i la sue finalidade de agabon" i serbício la Dius, dando particular çtaque al balor de l Home, que ye "l bértice de la criaçon bisible". Lhougo, la Eigreija Católica, corroborando cula eideia de Santo Agostico, admite la possiblidade de l mundo nun ser criado lhiteralmente an solo seis dies.

Demónios i Mal

Ber artigo percipal: Demonologie i Mal

Satanás, l maior simblo de l Mal i de la eiterna perdiçon.

Ne l percípio de l mundo, acunteciu la chamada queda de l anjos, que cunsiste na reblion dun grupo de anjos, lhiderado por Satanás (ó Lúcifer). Eilhes, sendo "criados buonos por Dius", trasformórun-se an demónios, "porque, mediante ua oupçon lhibre i eirrebogable, recusórun Dius i l sou Reino, dando assi ourige al Anferno". Eilhes, l simblo de l mal, "percuran associar l home a la sue rebelion, mas ls católicos acraditan que Dius afirmou an Cristo la sue bitória absoluta subre l mal, que se eirá rializar plenamente ne l fin de ls tiempos, quando l mal acabará por zaparecer.

La Eigreija ansina que l mal "ye ua cierta falta, lhemitaçon ó distorçon de l bien" i ye inda la causa de l sofrimiento houmano, que "stá na anteraçon de l bien i de l mal ne l mundo" i que "stá anredado ne l mistério de la liberdade houmana". Ls católicos professan que la eisisténcia de l Mal ye un grande mistério, mas eilhes ténen la certeza de que Dius, sendo buono i omnipotente, nun puode nunca ser la causa i ourige de l Mal. Eilhes ténen fé de que Dius "nun permitirieb l mal se de l própio mal nó straísse l bien". L eisemplo mais marcante desso serie la muorte i ressurreiçon de Cristo, que, sendo l maior mal moral, trouxe la salbaçon para la houmanidade.

Home, la sue Queda i l Pecado oureginal

Ber artigo percipal: Adon i Eiba i Pecado oureginal

Adon i Eba, l purmeiro casal houmano de la Tierra.

L'home fui l único criado a l'eimaige i semelhança de Dius i, por esso, nun ye un oubjeto, mas si ua pessona cun dignidade houmana i "capaç de se coincer la si mesmo, de se dar libremente i d'antrar an quemunhon cun Dius i culas outras pessonas", sendo por esso chamado a la santidade i a la felicidade. Segundo l Génesis, to l género houmano ye çcendente de Adon i Eiba. Ambos possuen ua eigual dignidade i, al mesmo tiempo, biben nua "cumplementaridade recíproca anquanto masculino i femenino". Lougo, son chamados la formáren un matrimonho andissolúbel de "ua solo chicha" (Gn 2, 24), la trasmitiren la bida houmana i l'admenistráren la Tierra, dende la grande respunsabelidade de l'home ne l praino de Dius.

Na perspetiba católica, l'home ten un cuorpo mortal mas ua alma eimortal, que ye criada diretamente por Dius. Por esso, depuis de la muorte, l'alma buoltará a ounir-se al cuorpo, mas solamente ne l momiento de la ressurreiçon final. Segundo l porjeto enicial de Dius, ls homes nun sofren nin morren. Mas, Adon i Eiba, cumo éran libres i por esso sucumbiran a la tentaçon de l Diabo, comírun l fruito proibido, desobedecendo assi la Dius i querendo tornar-se "cumo Dius, sin Dius i nun segundo Dius" (Gn 3, 5). Assi, eilhes perdírun la sue santidade ouriginal i cometírun l sou purmeiro pecado, dando ourige al pecado ouriginal (beija la suseçon Pecado).

Segundo l porjeto einicial de Dius, to l género houmano nun debie "nin sofrer nin morrer", mas si, bibir eternamente an santidade i junto de Dius. Mas, Adon i Eiba, cumo éran lhibres i por esso sucumbiran a la tentaçon de l Diabo, comírun l fruito proibido, desobedecendo assi la Dius. Eilhes, cun este géstio, quejirun "tornar-se «cumo Dius», sin Dius i nun segundo Dius (Gn 3, 5)". Assi, eilhes perdírun la sue santidade oureginal i cometírun l sou purmeiro pecado, dando ourige al pecado oureginal (beija la suseçon Pecado).

Para alhá desso, eilhes spalhórun l pecado ouriginal a todos ls homes, que son sous çcendentes, fazendo cun que todos passassen a morrer, la tenéren tendéncia para pecar, la sofríren i la séren eignorantes. Mas, ls católicos acraditan que Dius nun abandonou l'home al poder de la muorte i, por esso, pré-anunciou misteriosamente que l mal serie bencido. Esto custituiu l purmeiro anúncio de la benida de Jasus, que, antre outras cousas, anstituiu l batismo pa la remisson de l pecado ouriginal i d'outros pecados.

Dius Filho: Jasus Cristo, l Salbador

Ber artigo percipal: Jasus, Cristo i Cristologie

Jasus ye muitas bezes caratelizado cumo l Buono Pastor, que cuida de las sues canhonas até al punto de "spor la sue bida" por eilhas..

Jesus, recén-nascido num estábulo, ye adorado puls pastores, que éran pessonas pobres i houmildes.

Jasus Cristo ye la figura central de l Cristandade, porque, por buntade de Dius Pa, el ancarnou-se (bino a la Tierra) para anunciar la salbaçon i las Bien-abinturanças a la houmanidade anteira, "ó seia: para ne ls reconciliar a nós pecadors cun Dius; para ne ls fazer coincer l sou amor anfenito; para ser l nuosso modelo de santidade; para ne ls tornar «partecipantes de la natureza debina» (2 Ped 1, 4)"; i para "anunciar las buonas nuobas de l Reino de Dius".. Santo Atanásio, un famoso Padre i Doutor de la Eigreija, afirmou que Jasus, "l Filho de Dius, Se fizo home, para ne ls fazer Dius", ó seia, para ne ls tornarmos santos cumo Dius.

Jasus (de l heibraico, Yeshua), que quier dezir "Dius salba", ye l l «Messias» ó l «Cristo». Mais specificamente, El ye cunsagrado por Dius Pai i ungido pul Sprito Santo para la sue misson salbífica. Pa ls crestianos, Jasus, «çcido de l cielo» (Jo 3,13), fui curceficado i depuis ressucitado, i ye l Serbo Sofredor «que dá la sue bida an resgate pula multidon» (Mt 20,28). L Credo Niceno-Custantinopolitano faç refréncia la Jasus Cristo:

Creio nun solo Senhor, Jasus Cristo,

Filho Unigénito de Dius,

nacido de l Pai antes de todos ls seclos:

Dius de Dius, luç de la luç,

Dius berdadeiro de Dius berdadeiro;

gerado, nun criado, cunsustancial al Pai.

Por El todas las cousas fúrun feitas.

I por nós, homes, i para nuossa salbaçon

çceu de l Cielos.

I ancarnou pul Sprito Santo,

ne l teta de la Virge Marie.

i se fizo home.

Tamien por nós fui curceficado sob Póncio Pilatos;

padeciu i fui sepultado.

Ressucitou al terceiro die,

cunforme las Scrituras;

i subiu als Cielos, adonde stá sentado a la dreita de l Pai.

De nuobo hai-de benir an sue glória

para julgar ls bibos i ls muortos;

i l sou Reino nun terá fin.

Natureza de Jasus i l sou nacimiento

Jasus, recén-nacido nun stábulo, ye adorado puls pastores, que éran pessonas pobres i houmildes.

L dogma cristológico ansina que Jasus Cristo ye la ancarnaçon de l Berbo debino, berdadeiro Dius i berdadeiro home, Salbador i Buono Pastor de la Houmanidade. El ye tamien «l Filho Unigénito de Dius» (1 Jo 2, 23), la segunda Pessona de la SS Trindade, porque, "ne l momiento de l Batismo i de la Trasfiguraçon, la boç de l Pai zeigna Jasus cumo sou «Filho predileto»". Aliás, Jasus Cristo apersenta-se la Si mesmo cumo l Filho que «conhece l Pai» (Mt 11,27), afirmando assi "la Sue relaçon sola i eiterna cun Dius Sou Pai". Por esso, el ye l solo i berdadeiro Sumo Sacerdote i Mediador antre ls homes i l Dius Pai, chegando a afirmar que "«You sou l Camino, la Berdade i la Bida. Naide bai al Pai senó por Mi» (Jo 14, 6).

Jasus, sendo Dius, rebaixou-se de la sue cundiçon debina para ser un home, tenendo daprendido, tal cumo las outras pessonas, muitas cousas atrabeç de la speriéncia i de la sue anteligéncia houmana, anque coincer íntema i plenamente ls çígnios eiternos de Dius i lhougo la Sue anfenita sabedorie debina. Segundo l dogma mariológico, Jasus fui cuncebido birginalmente ne l teta de la Birge Marie pul poder de l Sprito Santo. El naciu an Belén, na Palestina, ne l tiempo de Heirodes, l Grande i de l amperador romano Otábio César Augusto.

Jasus procede de Dius Pai i ye eternamente cunsustancial (pertencente a la mesma natureza i sustáncia) la El. Nun fui criado pul Pai, mas gerado porque ancarnou-se, assumindo la Sue natureza houmana. Jasus ye cunsidrado l filho purfeito porque subordinou la sue buntade houmana a la buntade debina de l Pai, que cunsiste na salbaçon de to la houmanidade. Por esso, ye-le atribuído la redençon de l mundo.

Menistério i ansinamientos

Ne l famoso Sermon de la Muntanha, Jasus (re)anuncia, cumo por eisemplo, las Bien-Abinturanças, l Reino de Dius i la regra d'ouro.

La crucificaçon i muorte de Jasus faç parte de la buntade de Dius Pai de salbar la Houmanidade, atrabeç de l supremo sacrifício redentor de Jasus.

Durante l sou menistério, ye dezido que Jasus fizo bários milagres, cumo andar subre la auga, trasformar auga an bino, bárias curas, sorcismos i ressucitaçon de muortos (cumo Lázaro). El zambolbiu sou menistério percipalmente na Galiléia, tenendo feito de Cafarnaun ua de sues bases eibangelísticas. Stubo tamien an bários lhugares de Eisrael, nomeadamente na Samarie, na Judéia i subretodo an Jarusalen lhougo antes de sue crucificaçon.

Nas sues muitas pregaçones, Jasus Cristo ansinou, antre outras cousas, l Pai Nuosso, las bien-abinturanças i ansistiu siempre «que l Reino de l Cielos stá próssimo» (Mt 10,7) i que Dius staba preparando la Tierra para un nuobo stado de cousas. Anunciou tamien que quien quejisse fazer parte de l Reino de Dius tenerie de nacer de nuobo, de se arrepender de ls sous pecados, de se cumberter i purificar. Jasus ansinaba tamien que l amor, l poder, la grácia i la misericórdie de Dius era mui maior que l pecado i todas las fuorças de l mal, ansistindo por esso que l arrependimiento sincero de l pecados i la fé an Dius puoden salbar ls homes.

El tamien mandou ls sous çcípulos la amar la Dius de to tou coraçon, de to tua alma i de to tou sprito (Mateus 22:37) i amar l tou próssimo cumo a ti mesmo (Mateus 22:39). Para Jasus, estes dous mandamientos custituen l resumo de to la Lhei i ls Profetas de l Antigo Testamiento (Mateus 22:40).El dou anclusibamente als homes un nuobo i radical mandamiento de Amor: «amai-bos uns als outros, cumo You bos amo» (João 15:10).

Jasus alertou als sous crentes i çcípulos que solo "quien aceita ls mius mandamientos i les oubedece, esse ye que Me ama. I quien Me ama será amado por miu Pai. You l amarei i manifestar-Me-ei a el. […] Nós beneremos a el i nel fazeremos la nuossa morada" (João 14:21-23). Subre este aspeto, la Eigreija acradita tamien que quien ama la Dius permanecerá ne l amor. I quien "permanecer ne l amor permanece an Dius i Dius nel", porque "Dius ye amor" (1 João 4:16).

Jasus i l Antigo Testamiento

Durante l Antigo Testamiento, Dius, atrabeç de profetas, yá anunciaba la benida de l Messias, para que la houmanidade, nomeadamente l pobo scolhido de Eisrael (ó pobo judaico), puoda reconhecé-lo quando El benir. La Eigreija ansina que Jasus, sendo l Messias, cumpriu todas las profecies de l Antigo Testamiento acerca dessa benida salbífica, nomeadamente las de l profeta Isaías.

Lhougo, Jasus nun bino para superar, sustituir ó «abolir la Lhei ó ls Profetas» de l Antigo Testamiento, «mas si para lhebá-los a la perfeiçon» (Mt 5,17). Esto quier dezir que El dou l sentido redadeiro i pleno a la doutrina i a las berdades rebeladas por Dius al lhongo de l Antigo Testamiento. Esso senefica tamien que Jasus, que trouxe a la par cuntenidade i inobaçon, renobou tamien la Aliança antre Dius i ls homes, anstaurando assi l Nuobo Testamiento (ó la Nuoba Aliança).

Mistério pascal i Salbaçon

Ber artigo percipal: Mistério pascal

La ressurreiçon de Cristo simboliza la bitória de Dius subre l pecado, l mal i la muorte.

Para ls católicos, Jasus amou tanto ls homes que antregou-se ancondicional i totalmente para eilhes, chegando al punto de sacrificar boluntariamente la sue própia bida na cruç para lhibrar-les de l pecado i abrir-les na plenitude l camino de la salbaçon i de la santidade (temas tratados na seçon Salbaçon i Santidade). Fui tamien Jasus que, al cumprir la buntade de Dius Pai, derrotou l pecado i l mal, atrabeç de la sue muorte redentora na cruç. I, para derrotar la própia muorte, el ressucitou al terceiro die, passado la sue crucificaçon an Jarusalen. Este fato dá als católicos sperança que Jasus yá garantiu als homes "la grácia de la aporfilhaçon filial que ye la participaçon rial na sue bida" debina i trinitária i tamien sperança que, ne l die de l Juízo Final, todos ls homes seran ressucitados por Dius.

Pentecostes, adonde l Sprito Santo çceu subre ls duoze apóstolos i la Birge Marie.

Passado la ressurreiçon, Jasus cuntinou na Tierra durante quarenta dies, junto de l apóstolos, passando-les inda ansinamientos i cunfirmando que eilhes i la Eigreija an giral recebirien l Sprito Santo, algo que acuntiu ne l Pentecostes. Passado este período de 40 dies, El fui eilebado al cielo, mas cuntina atualmente la "permanecer misteriosamente subre a tierra, adonde l Sou Reino yá stá persente cumo germe i ampeço na Eigreija" fundada i ancabeçada por El. El stá tamien persente na Eucaristia, un de l sacramientos anstituídos por El para la salbaçon i santificaçon de l Home Ne l die de l Juízo Final, que coincide cula rializaçon final de l sou nuobo Reino, Jasus "boltará an glória, mas la data percisa deste acuntecimiento naide sabe".

Dius Sprito Santo: l Guardion de la Eigreija

Ber artigo percipal: Sprito Santo i Pneumatologie

Pentecostes (por El Greco, séc. XVII), adonde l Sprito Santo çceu subre ls duoze apóstolos i la Birge Marie.

L Sprito Santo "procede de l Pai i de l Filho" i, anque ambisible, personaliza l Amor íntemo i anfenito de Dius subre ls homes. Manifestou-se purmeiramente ne l Batismo de Jasus i plenamente rebelado ne l die de Pentecostes, 50 dies passado la ressurreiçon de Cristo. Fui quemunicado i ambiado als coraçones de l fiéis, por meio de l sacramientos, para "recebirmos la bida nuoba de filhos de Dius", stablecendo antre estes i Jasus ua quemunhon íntema, tornando-los ounidos nun solo Cuorpo Místico. Por esso, "finalmente, l Sprito Santo ye l Mestre de la ouraçon". El fui ambiado por Jasus para guiar, eidificar, animar i santificar la Eigreija i para que eilha siempre testemunhe i anterprete bien la Palabra de Dius, rebelado plenamente por Jasus.

An relaçon a la Birge Marie, l Sprito Santo anche-la de grácia i cuncebiu Jasus Cristo, l Filho de Dius ancarnado, ne l teta desta mulhier birge. L Sprito faç deilha la Mai de Cristo i, cumo Jasus Cristo ye l própio Dius ancarnado, tamien la Mai de Dius. L Sprito anspirou tamien ls profetas de l Antigo Testamiento para faláren "an nome de Dius", sendo estas profecies cunduzidas "al sou pleno cumprimiento an Cristo", que rebelou la eisisténcia de l Sprito Santo, la Pessona debina que l ungiu i cunsagrou Messias. Resumindo, atribuiu-se al Sprito Santo, la terceira Pessona de la Trindade, la santificaçon de la Eigreija i de l Mundo cula grácia debina i ls sous dones. L Credo Niceno-Custantinopolitano faç refréncia al Sprito Santo:

Creio ne l Sprito Santo, Senhor que dá la bida,

i procede de l Pai i de l Filho;

i cul Pai i l Filho

ye adorado i glorificado:

El que falou puls Profetas.

Ouraçon

Ber artigo percipal: Ouraçon

L'ouraçon, ó simplesmente l'ato de falar cun Dius, ye ua grácia de Dius que permite l stablecimiento dua relaçon pessonal, amorosa i felial de ls homes cun Dius, que ben al ancuontro de ls homes i habita ne ls sous coraçones. Na ouraçon, l crente eileba l'alma la Dius pa l loubar i/ó piede la Dius benes cunformes a la sue buntade. La Eigreija Católica acradita que "la fé i l'ouraçon son fuorças que puoden anfluir na stória" i que puoden mudar assi l çtino de l'houmanidade.

Uns de ls pré-requesitos de l'ouraçon ye acre­ditar nun Dius pessonal i na possibelidade de cuntatar diretamente cul, sendo por esso la spresson mais spontánea de la nuossa percura ancessante de Dius, que a la par ne ls atrai i ne ls chama Lougo, l'ouraçon ye "l'ancuontro de la sede de Dius cula nuossa. Dius ten sede de que nós téngamos sede d'El."

Ouraçon ne l Antigo i Nuobo Testamientos

Jasus a rezar ne l Monte de las Oulibeiras, pedindo ajuda i fuorça la Dius Pai, mesmo antes de ser traído por Judas Iscariotes.

Ne l Antigo Testamiento, la ouraçon yá staba persente, cumo por eisemplo, ne ls bários eipisódios amportantes de personaiges bíblicos (nomeadamente de Abraon, Moisés, Dabid, Isaías, etc.) i de l própio pobo de Dius, sendo ls salmos un eisemplo de la sue spresson. Yá ne l Nuobo Testamiento, Jasus, anque star an íntema quemunhon cun Dius Pai, ye cunsidrado l purfeito modelo i mestre d'ouraçon, rezando mui al Pai, percipalmente ne ls momientos mais amportantes de la sue bida, zde l sou batismo ne l Jordan a la muorte ne l Calbário".

Jasus, para para alhá d'ansinar l Pai Nuosso, ansinou tamien als sous çcípulos a rezar cun deboçon i persisténcia, trasmitindo-les las çposiçones neçairas para ua berdadeira ouraçon. Jasus garantiu-les tamien que serien oubidos siempre que rezas­sin bien, porque l'ouraçon houmana "stá ounida a la de Jasus mediante la fé. N’El, l'ouraçon crestiana torna-se quemunhon d'amor cul Pai". Aliás, ye l própio Jasus que manda rezar: "Pedi i recebireis, assi la buossa alegrie será cumpleta" (Jo 16,24).

Ouraçon na bida de la Eigreija

L Santo Rosário, ua de las deboçones i ouraçones marianas mais recitadas i recomendadas pula Eigreija.

L Sprito Santo ye l "Mestre anterior de la ouraçon crestiana", porque faç cun que la Eigreija reze muito i antre an cuntemplaçon i ounion cul ansondable mistério de Cristo. Por esso, l'ouraçon ye andispensable al progresso spritual de la Eigreija i de cada católico. Lougo, pouco a pouco, la liturgie fui-se zambolbendo i tornou-se na ouraçon oufecial de la Eigreija, cun particular çtaque pa la Liturgie de las Horas i la missa. Por sue beç, la lituriga centra-se na Eucaristia, que ye un sacramiento que sprime todas las formas d'ouraçon Para alhá de la liturgie, zambolbiu-se tamien la piadade popular, praticada an quemunidade ó andebidualmente.

Anque to l'ouraçon tener cumo çtino final la Santíssema Trindade, esso nun ampede ls crentes de prestáren deboçon i de rezáren la Nuossa Senhora, als anjos i als santos cumo antercessores junto de Dius. Aliás, la Eigreija gusta d'ourar a la Birge Marie, porque eilha ye cunsidrada l'ourante purfeita i a melhor andicadora de l camino pa l sou filho Jasus, l único mediador antre ls homes i Dius. Ouraçones cumo la Abé Marie i l Santo Rosário son eisemplos desso.

L'ouraçon, que pressupone siempre ua repuosta decidida de la parte de quien reza, ye tamien cunsidrada un cumbate contra si mesmo, contra l'ambiente i contra Satanás. El tenta a to l custo retirar l crente de l'ouraçon, atrabeç de la çtraçon, de la preguiça, de las deficuldades i de ls ansucessos aparentes.

Pai-Nuosso: la síntese de l Eibangelho

Ber artigo percipal: Pai Nuosso

Ua repersentaçon an graburas de l Pai Nuosso (an alman).

D'acuordo cula Bíblia, ne l Sermon de la muntanha, Jasus ansinou l Pai Nuosso , que ye cunsidrada "la síntese de to l Eibangelho" (Tertuliano) i "l'ouraçon purfeitíssema" (San Tomás de Aquino). Ne l Pai Nuosso, ls católicos peden las siete petiçones la Dius Pai, que son la santificaçon de l nome de Dius, la benida de l Reino de Dius, la rializaçon de la buntade debina, l'alimiento quotidiano, l perdon debino de ls pecados i la possibelidade de libráren-se de las tentaçones i de l Maligno. Ls católicos acraditan qu'essas siete petiçones seran plenamente rializadas na Parusia.

Para para alhá destas petiçones, l Pai Nuosso, que faç parte de la liturgie, rebela tamien a l'houmanidade la sue relaçon special i felial cun Dius Pai. A partir d'anton, ls homes puoden ambocar la Dius cumo Pai, "porque el ne ls fui rebelado por sou filho feito home i porque l sou Sprito ne l-lo faç coincer. […] Al rezarmos l'ouraçon de l Senhor, stamos cuncientes i absolutamente cunfiantes de sermos filhos de Dius" i de sermos amados i atendidos por Dius Pai.

Eigreija: Cuorpo de Cristo i semiente de l Reino de Dius

Ber artigo percipal: Eigreija, Eigreija Católica i Eclesiologie

Jasus antrega las chabes de l Reino de Dius a la Eigreija, que ye lhiderada pul Apóstolo San Pedro i, por bias desso, a todos ls Papas i bispos, que son ls sucessores de ls duoze Apóstolos.

La Eigreija ye ua assemblé custituída pul pobo de Dius, que son todos aqueilhes que, pula fé i pul Batismo, se tornórun an filhos de Dius, nembros de Cristo i templos de l Sprito Santo. Ls católicos acraditan que la única Eigreija fundada i ancabeçada por Jasus Cristo, "cumo sociadade custituída i ourganizada ne l mundo, susiste (susistit in) na Eigreija Católica, gobernada pul sucessor de Pedro i puls bispos an quemunhon cul." Segundo la Tradiçon católica, la Eigreija stá alicerçada subre l Apóstolo Pedro, la quien Cristo prometiu l primado, al afirmar que «subre esta piedra eidificarei a mie Eigreija ... dar-te-ei as chaves do Reino de ls Cielos» ( 16:17-20).

La Eigreija de Cristo ye la detentora na plenitude de ls siete sacramientos i de ls outros meios necessairos pa la salbaçon, dados por Jasus a la Eigreija. Todo esso para reunir, santificar, purificar i salbar to l'houmanidade i para antecipar la rializaçon de l Reino de Dius, cuja semiente ye necessariamente la Eigreija. Por essa rezon, la Eigreija, guiada i protegida pul Sprito Santo, ansiste na sue misson d'anunciar l Eibangelho a to l mundo, sendo aliás ourdenada pul própio Cristo: "Eide i ansinai todas las naciones, batizando-las ne l nome de l Pai i de l Filho i de l Sprito Santo" (Mt 28,19). La Eigreija, mediante ls sacramientos de l batismo i de la reconceliaçon, ten tamien a misson i l poder de perdoar ls pecados.

Ne l Credo niceno-custantinopolitano, ye atribuída a la Eigreija las propiadades de una, santa, católica i apostólica. Para alhá desso, eilha ye tamien chamada de Mulhier de Cristo, Templo de l Sprito Santo i Cuorpo de Cristo. Esse radadeiro nome assenta na fé de que la Eigreija nun ye solo ua simples anstituiçon, mas si un cuorpo místico custituído por Jasus, que ye la cabeça, i puls fiéis, que son ls nembros desse cuorpo anquebrable, atrabeç de la fé i de l sacramiento de l batismo. Esse nome ye assente tamien na fé de que ls fiéis son ounidos antimamente la Cristo, por meio de l Sprito Santo, subretodo atrabeç de l sacramiento de la Eucaristia.

Organizaçon hierárquica i regional

Ber artigo percipal: Hierarquia católica

Francisco, el actual Papa de la Eigreja Católica (2013- ).

La Eigreija Católica ye regida pul Código de Dreito Canónico i custituída por 24 Eigreijas particulares outónomas sui iuris (la Eigreija Latina i las 23 Eigreijas ourientales católicas), que, por sue beç, son custituídas por ua ó mais circunscriçones eclesiásticas.

La Eigreija Católica ye formada pul clero i por leigos, podendo esses dous grupos tenéren tamien cumo nembros las pessonas cunsagradas, que normalmente agrupan-se an ordes relegiosas ó an anstitutos seculares. La Eigreija çpone dua hierarquia ascendente, baseado ne ls trés graus de l Sacramiento de la Orde (l Eipiscopado, l Presbiterado i l Diaconado), que bai zde l simples diácono até chegar al cargo supremo de Papa, que ye l xefe i pastor de la Eigreija. Cunsidrado l Bigário de Cristo na Tierra i l "perpétuo i besible percípio i fundamiento de l'ounidade de la Eigreija", l Papa ye eileito pul Coleijo de ls Cardeales. La Eigreija defende que todos ls sous bispos (que son coadjubados puls presbíteros i diáconos), debido al sacramiento de la Orde, son ls sucessores de ls duoze Apóstolos, sendo l Papa l sucessor direto de l Apóstolo Pedro. Dende l'outoridade i primazie de que l Papa goza.

La Eigreija Católica acradita que ls sous menistros sagrados son ícones de Cristo, lougo todos eilhes son homes, porque ls duoze Apóstolos son todos homes i Jasus, na sue forma houmana, tamien ye home. Mas esso nun quier dezir que l papel de a mulhier na Eigreija seia menos amportante, mas solo defrente. Scetuando an causos referentes als diáconos i a padres ourdenados pulas Eigreijas católicas ourientales i puls ourdinariatos pessonales para anglicanos, to l clero católico ye oubrigado a ouserbar i cumprir l celibato. Nas Eigreijas ourientales, l celibato ye solo oubrigatório pa ls bispos, que son scolhidos d'antre ls sacerdotes celibatairos.

Culto católico

Ber artigo percipal: Culto crestiano, Latria, Dulia i Heiperdulia

Na Eigreija Católica, para para alhá de l culto d'adoraçon la Dius (latria), eisiste tamien l culto de beneraçon als santos (dulia) i a la Birge Marie (heiperdulia). Esses dous cultos, sendo la latria mais amportante, son ambos spressos atrabeç de la liturgie, que ye l culto oufecial de la Eigreija, i tamien atrabeç de la piadade popular, que ye l culto pribado de ls fiéis

Drento de la piadade popular, çtacan-se predominantemente las deboçones i las ouraçones quotidianas; anquanto que na liturgie çtacan-se a missa (de frequéncia oubrigatória als demingos i fiestas de guarda) i la Liturgie de las Horas. La Eigreija permite tamien la beneraçon d'eimaiges i de relíquias sagradas. Anque la piadade popular ser de cierto modo facultatiba, eilha ye mui amportante pa l crecimiento spritual de ls católicos.

Lhiturgie

Ber artigo percipal: Liturgie i Missa

La liturgie ye la celebraçon pública i oufecial de l Mistério de Cristo i an particular de l sou Mistério Pascal, sendo por esso la percipal atebidade de la Eigreija i la fuonte de la sue fuorça bital. Atrabeç desse serbício de culto crestiano, ls católicos acraditan que Cristo cuntina l'obra de la salbaçon na sue Eigreija, culha i por meio deilha. Essa persença i atuaçon de Jasus son asseguradas eficazmente puls siete sacramientos, cun particular çtaque pa la Eucaristia, que ye la fuonte i cume de la bida crestiana. Esto porque la Eucaristia, adonde Jasus stá persencialmente, renoba i perpetua l sacrifício de Jasus na cruç al longo de ls tiempos até a la Parúsia. Por esso, to la liturgie centra-se na celebraçon eucarística (ó missa).

To la liturgie centra-se ne l demingo i na Páscoa anual. Anque celebrar l único Mistério de Cristo, la Eigreija Católica ten muitas tradiçones litúrgicas defrentes, debido al sou ancuontro culs bários pobos i culturas. Esso custitui ua de las rezones pula eisisténcia de las 24 Eigreijas sui iuris que cumponen la Eigreija Católica, todas eilhas cun ua tradiçon teológica, litúrgica, stórica i cultural defrentes antre si.

Sacramientos

Ber artigo percipal: Sacramientos católicos

Na Redadeira Cena, Jasus anstituiu l sacramiento de la Eucaristia.

La Eigreija Católica acradita que ls siete sacramientos fúrun anstituídos por Jasus Cristo i cunfiados a la Eigreija, durante l sou menistério, cumo senhales sensibles i eficazes mediante ls quales ye cuncedida la bida i la grácia debinas a todos aqueilhes que ls recíben. L'admenistraçon de ls sacramientos ye andependiente de la santidade pessonal de l menistro, ambora ls fruitos de ls sacramientos dependan de las çposiçones de quien ls recibe. Subre ls sacramientos, San Lion Magno diç: "l qu'era besible ne l nuosso Salbador passou pa ls sous sacramientos".

Al celebrá-los, la Eigreija Católica alimenta, sprime i fortifica la sue fé, sendo por esso ls sacramientos ua parte antegrante i inalienable de la bida de cada católico i fundamentales pa la sue salbaçon. Esso porque eilhes cunfíren als crentes la grácia debina, ls dones de l Sprito Santo, l perdon de ls pecados, la cunformaçon la Cristo i la pertença a la Eigreija, que ls torna capazes de bibiren cumo filhos de Dius an Cristo. Dende la grande amportança de ls sacramientos na liturgie católica.

Ls siete sacramientos repersentados nua pintura de l seclo XV.

Ls siete sacramientos marcan las bárias fases amportantes de bida crestiana, sendo estes debedidos an trés catadories:

• ls sacramientos de la ampeçaçon crestiana (Batismo, Cunfirmaçon i Eucaristia), que "lhançan ls aliçaces de la bida crestiana: ls fiéis, renascidos pul Batismo, son fortalecidos pula Cunfirmaçon i alimentados pula Eucaristia";
• ls sacramientos de la cura (Reconciliaçon i Unçon de l anfermos), que possibelitan a la Eigreija la cura i l fortalecimiento de la nuoba bida dada por Jasus atrabeç de ls sacramientos de l'ampeçaçon crestiana, bisto qu'eilha puode ser anfraquecida i até perdida por causa de l pecado;
• ls sacramientos al serbício de la quemunhon i de la misson (Orde i Casamiento), que cuntribuen pa l'eidificaçon de l pobo de Dius, pa la quemunhon eclesial i pa la salbaçon de ls outros.

San Tomás de Aquino afirmou que "todos ls sacramientos stan ourdenados pa la Eucaristia cumo pa l sou fin". Na Eucaristia, renoba-se l mistério pascal de Cristo, atualizando i renobando assi la salbaçon de l'houmanidade. Tamien na Eucaristia, adonde Cristo stá persencialmente neilha, l'açon santificadora de Dius an fabor de ls homes i l culto houmano para cun El atinge l sou auge.

Salbaçon i Santidade

Ber artigo percipal: Soteriologie i Salbaçon

Ls santos son modelos de santidade i de birtude para séren seguidos pula Eigreija.

Segundo la soteriologie católica, la salbaçon, que ye ouferecida por Dius a todos aqueilhes que quejiren, permite i cunduç l'home a la santidade, a la felicidade i a la bida eiterna. Essa salbaçon debe ser oubtida atrabeç de la fé an Jasus Cristo i de la pertença a la Eigreija fundada i ancabeçada por El. Mas, esta fé nun nega la salbaçon pa ls nó-católicos.

Segundo la fé católica, todos son ajudados i chamados por Dius para séren santos, ó seia, para lutáren spiritualmente cul fin de crecíren an santidade, que ye "la plenitude de la bida crestiana i la perfeiçon de la caridade". Essa luita spritual, ó camino de santificaçon, ampeça ne l momiento de l batismo, quando se recibe la grácia santificante, i debe progredir cula ajuda de l'ouraçon, de ls sacramientos i d'outros meios de salbaçon çpuostos pula Eigreija. Essa progresson debe ser siempre motibada pula sperança de la salbaçon i animada pula caridade. La caridade traduç-se na rializaçon de ls ansinamientos crestianos (que se resumen ne ls mandamientos d'amor) i na prática de las buonas obras, que sprimen la fé an Cristo i eliminan las penas temporales causadas pul pecado. Essa postura i açon de l católico cuntribuirie tamien pa la custruçon dun mundo melhor i pa l'aceleraçon de la rializaçon defenitiba de l Reino de Dius. La fin de l camino de santificaçon ye oubter la plenitude de la felicidade i la bida eiterna, que ye gozada passado la muorte puls santos (ó salbos) ne l Cielo, an íntima ounion cula Trindade.

Justificaçon, Grácia, Misericórdie, Mérito i Lhiberdade

Ber artigo percipal: Grácia, Justificaçon (teologie) i Libre-arbítrio

San Paulo (séc. I) cuntribuiu mui pa l zambolbimiento de l cunceito de justificaçon.

La Eigreija Católica acradita que debido al pecado ouriginal, todos ls homes ténen que morrer. Mas, Dius quijo reconceliar-se culs homes i salbá-los, ambiando por esso l sou Filho para que El morrisse puls pecadores. Cula sue muorte, todos ls pecados de ls homes, cometidos quier ne l passado, quier ne l feturo, seran perdoados por Dius, zde que ls homes se arrependan dun modo libre i sincero.

Assi, d'acuordo cul ansino de la Eigreija, ls homes oubténen la salbaçon, que se debe a la justificaçon, que ye l'eniciatiba misericordiosa i gratuita de Dius de cunceder la salbaçon a l'houmanidade. Essa açon subrenatural cancela ls pecados, por meio de la grácia santificante de l Sprito Santo, que fui merecida pula peixon de Cristo i dada ne l batismo als homes. Cula grácia santificante, ls batizados recíben l perdon de l pecado ouriginal, passan a ser filhos de Dius i partecipantes de la natureza i bida debinas. Para para alhá de la grácia santificante, que justifica i salba ls homes, eisiste inda las grácias atuales, las grácias sacramentales i las grácias speciales (ó carismas).

Acradita-se que la grácia ye un don subrenatural ó socorro gratuito que Dius cuncede als homes, para qu'eilhes séian capazes d'agir por amor d’El i para cunceder-les todos ls benes (sprituales ó materiales) necessairos a la sue eisisténcia i a la sue salbaçon. Aliás, la própia perparaçon de l'home para acuolher libremente la grácia yá ye obra de la grácia, sendo esta neçaira para suscitar i manter la colaboraçon de ls fiéis na justificaçon pula fé i na santificaçon pula caridade.

Na dinámica de la justificaçon, la libardade ye fundamental, porque la repuosta de l'home a la grácia debe ser libre, pus "l'alma solo puode antrar libremente na quemunhon de l'amor". Esso splica l fato de la santidade nun ser atingida por todos, anque de la buntade de Dius de salbar to l'houmanidade. Hai siempre pessonas que ban pa l Anfierno, simplesmente porque recusórun libremente l'arrependimiento i la grácia de la salbaçon, mesmo até ne l momiento de la muorte. Mas la libardade, que fui cuncedida por Dius, permite tamien a l'houmanidade participar libremente ne l'amor debino i na custruçon de l Reino de Dius, cumo filhos de Dius i co-heirdeiros de Cristo. Esta participaçon, tornada possible grácias al sacrifício redentor de Cristo, assenta-se na fé i na prática quotidiana de las buonas obras, cujo mérito ó dreito a la recumpensa debe ser atribuído a la grácia de Dius i solo depuis a la buntade libre de l'home. L'home, que juridicamente nun ten nanhun mérito porque recebiu todo gratuitamente de Dius, puode merecer, por cuncesson i caridade de Dius, las grácias úteles i ls benes temporales necessairos para alcançar la bida eiterna. Mas naide puode tener l mérito de la grácia santificante.

Salbaçon pa ls nó-católicos

Na ancíclica Redemtoris Missio, l Juan Paulo II afirmou que "la salbaçon an Cristo […] debe ser posta cuncretamente a la çposiçon de todos."

La Eigreija Católica acradita que ye l strumiento de la redençon de todos ls homes i l sacramiento ounibersal de la salbaçon. Por esso, la Eigreija Católica ansina que fura de la Eigreija nun hai salbaçon. Esse ansinamiento remonta als purmeiros seclos de l Cristandade, sendo yá refletido por bários Padres de la Eigreija, cumo Santo Agostico i San Cipriano.. L Papa Pio IX (1846-1878) salientou tamien que:

Fura de la Eigreija Apostólica Romana naide puode salbar-se.[…] Antretanto, tamien ye perciso tener por cierto qu'aqueilhes que sofren d'eignoráncia de la berdadeira religion, se aqueilha ye ambencible, nun son eilhes ante ls uolhos de l Senhor réus por esso de culpa algua.

Essa eignoráncia ambencible puode ser causada pula precariadade de ls meios de quemunicaçon, pula ineficiéncia de l'eibangelizaçon i por ambientes de restriçon i barreiras cuntextuales, anteletuales, psicológicas, culturales, sociales i relegiosas, muitas bezes ansuperables. Esso senefica que ls nó-católicos (mesmo ls nó-crestianos) tamien puoden ser salbos, zde que, sin culpa própia, eignoran la Rebelaçon debina i la Eigreija, mas que "percuran sinceramente Dius i, sob l'anfluxo de la grácia, se sforçan por cumprir la sue buntade". An relaçon als bebés i ninos muortas sin batismo, la Eigreija ten sperança de qu'eilhes puodan ser salbos, por esso, na sue liturgie, cunfia-las a l'anfenita bondade de Dius.

La Eigreija ansina tamien que ls crestianos nó-católicos son, anque dun modo amperfeito, nembros anseparables de l Cuorpo Místico de Cristo, atrabeç de l batismo. Ó seia, pa ls católicos, eilhes son armanos i eilemientos de la única Eigreija de Cristo, que susiste (susistit in) na Eigreija Católica. Por esso, essas quemunidades crestianas çponen de muitos, mas nun de a totalidade, de ls eilemientos de santificaçon i de berdade necessairos a la salbaçon, sendo essa posiçon católica ua de las bases de l'ecumenismo atual. Mas, la Eigreija Católica afirma que solo eilha ye que cuntén i admenistra a totalidade i la plenitude de ls meios de salbaçon.

La posiçon ecuménica de toleráncia i respeito por outras religiones nun senefica que la Eigreija Católica reconheça que todas las religiones son bálidas i eiguales i que ls homes puodan salir de la Eigreija sin cunsequéncia spritual. Para cuncluir, l'afirmaçon fura de la Eigreija nun hai salbaçon senefica que "to la salbaçon ben de Cristo-Cabeça por meio de la Eigreija, que ye l sou Cuorpo", andependientemente se la pessona salba seia católica ó nó.

Sofrimiento

Ber artigo percipal: Sofrimiento, Sacrifício i Mortificaçon

San Francisco de Assis (1182 - 1226), tal cumo muitos santos, era praticante d'einúmaros sacrifícios. El spurmentou até la pobreza radical i a delor de ls stigmas.

Segundo la perspetiba católica, l sofrimiento, que ye ua cunsequéncia de l mal i que stá associado a la muorte i a las lhemitaçones houmanas, nunca fui zeiado por Dius. Mas, contra la buntade debina, l sofrimiento passou a ser ua rialidade antrínseca al home, por cunsequéncia de l pecado oureginal i, mais tarde, de todos ls pecados cometidos puls homes.

Mas, por causa de l sacrifício redentor de Cristo, l sofrimiento passou a tener un "sentido berdadeiramente subrenatural i […] houmano, […] porque se radica ne l mistério debino de la redençon de l mundo i […] porque nel l'home se aceita la si mesmo, cula sue própia houmanidade, cula própia dignidade i la própia misson." Lougo, l sofrimiento passou a star persente ne l mundo para zamcadear l'amor i para permitir la cumberson i la reconstruçon de l bien.

L sofrimiento, quier boluntairo (s.: mortificaçon, trabalho, etc.), quier amboluntairo (s.: malinas), passou a ser, sob la forma de sacrifício, ua peça fundamental na salbaçon de l'houmanidade, mediante la participaçon pessonal i ounion de ls sacrifícios andebiduales al supremo Sofrimiento de Cristo. I essa participaçon amplica l'aceitaçon amorosa de ls sofrimientos permitidos por Dius na bida terrena. Aliás, San Paulo tamien afirmou que bai "cumpletando na mie chicha l que falta als sofrimientos de Cristo, a fabor de l sou cuorpo, que ye la Eigreija" (Col 1,24). Para alhá desso, Dius usa l sofrimiento para probar la fé, la perseberança i la cunfiança de l'home m'El, bien cumo para tornar l'home mais fuorte i mais maduro (cumo ne l causo de Jó).

Quemunhon de l santos

Ber artigo percipal: Santo i Santidade

Ls santos ne l Cielo, juntos culs anjos i cula Trindade.

La quemunhon de ls Santos ten dous seneficados antimamente relacionados: "«quemunhon nas cousas santas, santa», i «quemunhon antre las pessonas santas, santi»". L purmeiro senefica la participaçon de todos ls nembros de la Eigreija nas cousas santas: la fé, ls sacramientos (nomeadamente la Eucaristia), ls carismas i ls outros dones sprituales. L segundo senefica l'ounion biba i spritual de todos ls fiéis crestianos i nembros de la Eigreija que, "pula grácia, stan ounidos la Cristo", formando un único Cuorpo Místico de Cristo i sendo por esso "pessonas santas (santi) an Cristo". Lougo, esta quemunhon de santos forma "ua solo família, la Eigreija", que stá ourganizada an trés stados sprituales defrentes:

• la Eigreija melitante, formada puls fiéis que "peregrinan na Tierra", nomeadamente aqueilhes que stan an stado de grácia (ó seia, que nun stan manchados por pecados mortales nó cunfessados);
• la Eigreija padecente ó purgante, custituída pulas almas qu'inda padecen ne l Purgatório i que, por esso, necessitan de las ouraçones de sufrágio (nomeadamente a missa), de las buonas obras, de ls sacrifícios, de las andulgéncias i de las obras de peniténcia praticadas puls nembros de la Eigreija melitante. Todas estas açones acelírun la purificaçon i posterior antrada ne l Cielo destas almas padecentes ;
• la Eigreija triunfante, cumpuosta puls habitantes de l Cielo (çconhecidos/anónimos ó ouficialmente reconhecidos pula Eigreija), ó seia, por todos aqueilhes qu'alcançórun la defenitiba santidade i felicidade, sendo, antoce, ls antercessores de ls homes junto de Dius.

Por bezes, ciertas pessonas santas, por las sues birtudes, ansinamientos i santidade séren de l coincimiento público, son beatificadas ó canonizadas (ó seia, ouficialmente reconhecidas) pula Eigreija. La Eigreija reconhece-las cumo habitantes de l Cielo i modelos eisemplares d'eimitaçon. Para alhá desso, un santo ouficialmente reconhecido ye inda dino de culto, mas, solo de beneraçon (la dulia), que ye defrente de l culto d'adoraçon la Dius.

Birge Marie: Mai de Dius

Ber artigo percipal: Marie (mai de Jasus) i Mariologie

Birge Marie i l nino Jasus al colo.

D'acuordo cula mariologie católica, Dius scolheu gratuitamente Marie cumo la mai de sou Filho: para cumprir tal misson, fui preserbada de l pecado ouriginal i de todos ls pecados. L'arcanjo Gabriel anunciou a la Birge Marie que Dius fazerie cun qu'eilha cuncebisse Jasus de l Sprito Santo, ó seia, an birgindade i sin participaçon d'home algun. Lougo, l Sprito Santo fizo deilha la Mai de Cristo i, cumo Cristo ye l própio Dius ancarnado, tamien la Mai de Dius. Marie aceitou oubedientemente essa misson debina tan neçaira a la salbaçon, tornando-se assi na corredentora de ls homes. Casou cun San José, qu'assumiu la paternidade terrena de Jasus, mas, mesmo assi, eilha cunseguiu cunserbar la sue birgindade por to la bida.

Debido al fato de tener cuncebido Jasus, que ye l único Redentor de ls homes i la Cabeça de la Eigreija, eilha torna-se tamien na Mai de la Eigreija i de todos ls homes que Jasus bieno salbar. Eilha "copera cun amor de mai ne l nacimiento i na formaçon na orde de la grácia" de qualquiera ser houmano. Passado la sue assunçon al Cielo, eilha, cumo Reina de l Cielo, cuntina a anterceder puls sous filhos i a ser un modelo de santidade para todos. Ls católicos "bénen neilha ua eimaige i ua antecipaçon de la ressurreiçon que ls spera", sendo por esso l ícone scatológico de la Eigreija (ó la rializaçon mais purfeita de la Eigreija).

L culto de beneraçon la Marie (chamado d'heiperdulia) ye defrente de l culto d'adoraçon la Dius. L culto mariano ye spresso nas fiestas litúrgicas dedicadas a eilha, nas peregrinaçones als locales adonde Marie supostamente apareciu, nas einúmaras deboçones (s.: Scapulário de Nuossa Senhora de l Carmo) i ouraçones marianas (s.: Santo Rosário). Ua de las percipales causas de la deboçon popular i de l culto la Marie ten a ber cula fé de ls católicos na poderosa antercesson de Marie junto de Dius, l çtinatairo radadeiro de todas las ouraçones i pedidos de ls homes.

Muorte i Bida eiterna

Ber artigo percipal: Scatologie i Apocalipse

Fexeiro:Lonelysoul.jpg

Ua alma a ser purificada pul fuogo temporário de l Purgatório.

Almas perdidas la séren torturadas pul fuogo eiterno de l Anferno.

Juízo Final.

Segundo la scatologie católica, passado la muorte de cada pessona, la sue alma separa-se de l sou cuorpo mortal i corrutible, ampeçando assi la sue bida eiterna, que nun terá fin i que ye precedida para cada un por un juízo particular i que será cunfirmada pul juízo final. Esse juízo final rializar-se-á ne ls radadeiros momientos antes de l fin de l mundo.

Juízo particular

Ber artigo percipal: Juízo particular i Nobíssimos

Basicamente, l juízo particular ye l julgamiento de retribuiçon eimediata que cada home, passado la sue muorte, recibe de Dius, tenendo an cunta la sue fé i las sues obras rializadas durante l sou camino de santificaçon terrestre (beija la seçon Salbaçon i Santidade). Passado essa eipifania particular, l'alma será çtinada a star:

• ne l Paraíso (ó Cielo), que ye l stado de salbaçon defenitiba i de felicidade suprema, reserbado solamente a las pessonas que, debido a l'aceitaçon de Dius (i de l sou amor) i al sou arrependimiento, morrírun an stado de grácia, esto ye, sin manchas de qualquiera pecado. Esses santos forman assi la Eigreija triunfante, adonde "bénen Dius face la face" (1 Quelor 13,12), biben an quemunhon d'amor cula Trindade i anterceden puls habitantes de la Tierra;
• ne l Purgatório, que ye l stado daqueles que, sendo amigos de Dius i yá salbos, percisan inda de purificaçon para entráren puros ne l Cielo. Essa purificaçon temporária, que ls fiéis inda peregrinos na Tierra puoden ajudar a acelerar (beija la suseçon Quemunhon de ls santos), cunsiste na eliminaçon de las penas temporales de ls pecados cujas culpas yá stában perdoadas;
• ne l Anfierno, que cunsiste na cundenaçon eiterna daqueles que decidiran libremente bibir apartados de Dius. Mais cuncretamente, eilhes recusórun Dius, l sou amor i la sue grácia salbífica, scolhendo boluntariamente persistir ne l pecado mortal, mesmo até ne l momiento de la muorte. Essas decisones son respeitadas por Dius, porque el criou l'home cumo un ser libre i respunsable, anque el querer "que todos téngan modo de se arrepender" (2Ped 3,9).

Essa doutrina scatológica, que trata subre l çtino andebidual de las almas, stá sintetizada ne ls chamados nobíssemos, que son quatro: muorte, juízo, anfierno i paraíso. L purgatório nun entra porque ye solo un stado spritual trasitório i temporairo.

Fin de l mundo, Juízo Final, Ressurreiçon i Reino de Dius

Ber artigo percipal: Juízo Final, Parusia, Ressurreiçon, Scatologie i Reino de Dius

Acerca de l çtino coletibo de l'home ne l fin de l mundo, la Eigreija ansina qu'ocorrerá un Juízo Final mesmo antes de l fin de l mundo, mas nin eilha sabe satamente qual ye la data para tal acuntecimiento. Momientos antes de l Juízo final, Jasus Cristo, que tamien ressucitou de ls muortos i bibe para siempre, ressucitará to l'houmanidade, dando ua nuoba bida, mas desta beç eimortal, para todos ls cuorpos que perecírun. Nesse momiento, todas las almas, quier stéian ne l Cielo, ne l Purgatório ó ne l Anfierno, regressaran defenitibamente als sous nuobos cuorpos.

Na bison católica, to l'houmanidade reunir-se-á delantre de Dius, mais cuncretamente de Jasus, qu'eirá regressar triunfalmente a a tierra cumo juiç de ls bibos i de ls muortos. El cunfirmará ls einúmaros juízos particulares i permitirá por bias desso que l cuorpo ressucitado puoda "participar na retribuiçon que l'alma tubo ne l juízo particular". Esta retribuiçon cunsiste na bida eiterna (pa ls que stan ne l Cielo ó ne l Purgatório) ó na cundenaçon eiterna (pa ls que stan ne l Anfierno).

Depuis de l juízo final, acradita-se, dá-se finalmente la fin de l mundo. L'antigo mundo, que fui criado ne l'ampeço por Dius, ye libertado de la scrabidon de l pecado i trasformado ne ls "nuobos cielos i na nuoba tierra" (2 Ped 3,13). Nesse nuobo stado de cousas, ye tamien alcançada la plenitude de l Reino de Dius, ó seia, ye defenitibamente rializado l çígnio salbífico de Dius de "recapitular an Cristo todas las cousas, las de l cielo i las de a tierra" (Ef 1,10). Nesse misterioso reino, adonde l mal será ineisistente, ls santos (ó salbos) gozaran la sue bida eiterna i Dius será "todo an todos" (1 Quelor 15,28), formando assi ua grande família i quemunhon d'amor i de felicidade suprema. Ls cundenados bibiron para siempre ne l Anfierno i afastados de l Reino de Dius.

Moral católica

Ber artigo percipal: Teologie moral católica

Ber tamien: Doutrina católica subre ls dieç Mandamientos

Ls católicos acraditan que la Rebelaçon debina apersenta las regras para un bun relacionamiento de ls homes antre si i para cun Dius. Essa ética i moral centra-se ne l zafio de la dádiba de si mesmo als outros i la Dius. Antoce, essas regras dében ser praticadas ne l quotidiano, para libertar l'home de la scrabidon de l pecado, que ye un outéntico abuso de la libardade. Esso porque, na bison católica, l'home solo ye libre se cunseguir ser melhor i ser atraído pa l bien i pa l Belo. La Eigreija ansina que la bondade i las bien-abinturanças definen l cuntesto pa la cunduta moral crestiana, que ye andispensable pa l camino de la salbaçon, ampeçada pula grácia santificante de l batismo, que justifica.

Segundo la Eigreija, la trasgresson dua regra moral amplica la scolha de l mal i por esso l cometimiento de pecados, ambora l'antençon, las cunsequéncias i las circunstáncias podíssen anular ó atenuar la respunsabelidade de quien age. Mas esso nun puode nunca altarar la culidade moral de ls própios atos, bisto que "la fin nun justifica ls meios".

Dignidade, Lhiberdade i Cuncéncia moral

Ber artigo percipal: Dignidade i Dreitos houmanos, Liberdade, Libre-arbítrio i Cuncéncia (moral)

La doutrina católica acradita que l'home ten dignidade, que stá radicada na sue criaçon a l'eimaige i semelhança de Dius, l qu'amplica necessariamente que l'home ten libardade i cuncéncia moral. La libardade ye ua capacidade inalienable de l'home, dada por Dius, de scolher antre l bien i l mal. Esse poder único, que "atinge la perfeiçon quando ye ourdenada para Dius", torna l'home respunsable puls sous atos deliberados, debido a la sue cuncéncia moral. Lougo, "la scolha de l mal ye un abuso de la libardade, que cunduç a la scrabatura de l pecado."

Quando scuita corretamente la cuncéncia moral, qualquiera pessona percebe la culidade moral dun ato, permitindo-le assumir la respunsabelidade, i cunsegue oubir la boç de Dius, que l'ourdena a praticar l bien i a eibitar l mal. L'home, cumo ten dignidade, nun debe ser por esso ampedido ó oubrigado a agir contra la sue cuncéncia, se bien qu'eilha tamien puode porduzir juízos errados. Lougo, ye perciso educá-l'i retificá-la, para qu'eilha puoda star cada beç mais an sintonia cula buntade debina, cula rezon i cula Lei de Dius (nomeadamente la regra d'ouro i ls mandamentos d'amor).

Lhei moral

Ber artigo percipal: Jasus splicando la Lei

Jasus dou als homes la Nuoba Lhei, que ye la forma purfeita de la Lhei de Dius. Esta Nuoba Lhei resume-se ne ls mandamientos de amor.

Ls católicos acraditan que la Lei moral, ó Lei de Dius, sendo ua obra debina, prescrebe-les la cunduta que ls lieban a la salbaçon i felicidade eiterna, proibindo-los ls caminos que ls zbian de Dius i de l sou amor. Essa lei ye custituída pula Lei natural, que stá scrita por Dius ne l coraçon de cada ser houmano; pula Antiga Lei, rebelada ne l Antigo Testamiento; i pula Nuoba Lei, rebelada ne l Nuobo Testamiento por Jasus.

La Lei natural "manifesta l sentido moral ouriginairo" que permite al home defrenciar, pula rezon i pula sue cuncéncia, l bien i l mal. Cumo todos ls homes (fiéis ó anfiéis) la perceban, eilha ye de cumprimiento ounibersal i oubrigatório, mas eilha nin siempre ye totalmente cumprendida, debido al pecado. Por esso, Santo Agostico afirma que Dius "screbiu nas tábuas de la Lei l que ls homes nun cunseguian ler ne ls sous coraçones", dando assi ourige a la Antiga Lei, que ye la purmeira etapa de la Rebelaçon debina i que stá resumida ne ls dieç Mandamientos.

La Antiga Lei, sendo inda amperfeita, prepara i predispone a la cumberson i al acolhimiento de l Eibangelho i de la Nuoba Lei, que ye la "perfeiçon i cumprimiento" (mas nun la sustituiçon) de la Lei natural i de la Antiga Lei. Essa Nuoba Lei ancontra-se an to la bida i pregaçon de Cristo i de ls Apóstolos, sendo l Sermon de la Muntanha la sue percipal spresson.Essa lei yá purfeita i plenamente rebelada resume-se ne l mandamiento de l'amor la Dius i al próssimo, que ye cunsidrada por San Tomás de Aquino cumo "la própia grácia de l Sprito Santo, dada als crentes an Cristo."

Dieç Mandamientos

Ber artigo percipal: Doutrina católica subre ls dieç Mandamientos

Moisés, grande profeta de l Antigo Testamiento, traç ls dieç Mandamientos al Pobo de Dius.

Cumo ls dieç Mandamientos (ó Decálogo) son la síntese de to la Lei de Dius i la base mínima i fundamental de la moral católica, la Eigreija eisige als sous fiéis l cumprimiento oubrigatório dessas regras. Quien nun seguir estas regras, comete pecado, que, dependendo de la grabidade de la trasgresson, puode ser un pecado benial ó un pecado mortal. Aliás, segundo las própias palabras de Jasus, ye necessairo ouserbá-los "para antrar na bida eiterna" (Mt 19,16-21), para alhá de ser necessairo pa ls fiéis amostráren l sou agradecimiento i pertença la Dius. Esses mandamientos, que ditan ls deberes fundamentales de l'home para cun Dius i cul sou próssimo, dan a coincer tamien la buntade debina i, al to, son dieç:

• 1º - Adorar la Dius i amá-l'L subre todas las cousas.
• 2º - Nun ambocar l Santo Nome de Dius an ban.
• 3º - Guardar demingos i fiestas de guarda.
• 4º - Honrar pai i mai (i ls outros legítimos superiores).
• 5º - Nun matar (nin causar outro dano, ne l cuorpo ó na alma, la si mesmo ó al próssimo).
• 6º - Guardar castidade nas palabras i nas obras.
• 7º - Nun furtar (nin anjustamente reter ó danificar ls benes de l próssimo).
• 8º - Nun liebantar falsos testemunhos.
• 9º - Guardar castidade ne ls pensamientos i ne ls zeios.
• 10º- Nun cobiçar las cousas alheias.

Segundo la doutrina católica subre ls dieç Mandamientos, eilhes puoden ser resumidos an solo dous, que son: amar la Dius subre todas las cousas; i amar al próssimo cumo a nós mesmos..

Birtude

Ber artigo percipal: Birtude, Birtudes teologales i Birtudes cardinales

La birtude, que se oupone al pecado, ye ua culidade moral que çpone ua pessona a fazer l bien, sendo "la fin dua bida birtuosa tornar-se semelhante la Dius". Segundo la Eigreija Católica, eisiste ua grande bariadade de birtudes que deriban de la rezon i de la fé houmanas. Estas, que se chaman birtudes houmanas, regulan las peixones i la cunduta moral houmanas, sendo las mais amportantes las birtudes cardinales, que son quatro: la Prudéncia, la Justícia, la Fortaleza i la Temperança.

Mas, para que las birtudes houmanas se atinjan na sue plenitude, eilhas ténen que ser bebificadas i animadas pulas birtudes teologales, que "ténen cumo ourige, motibo i oubjeto eimediato l própio Dius". Eilhas son anfundidas ne l'home cula grácia santificante i tornan ls homes capazes de bibir an relaçon cula Trindade. Las birtudes teologales son trés: la Fé, la Sperança i la Caridade (ó Amor). Subre las birtudes, San Paulo dixe que la maior de todas eilhas ye l'amor (ó caridade).

Pecado

Ber artigo percipal: Pecado i Hamartiologie

Repersentaçon de ls siete pecados capitales por Hieronymus Bosch.

Segundo Santo Agostico de Heipona, l pecado ye "ua palabra, un ato ó un zeio cuntrairos a la Lei eiterna", causando por esso oufensa la Dius i al sou amor. Lougo, esse ato de l mal ye un abuso de la libardade i fire la natureza houmana. Ls católicos acraditan que Cristo, cula sue muorte, rebelou plenamente la grabidade de l pecado i benceu-lo cula sou amor. Hai ua grande bariadade de pecados, que puoden ser diretamente contra Dius, contra l próssimo i contra la si mesmo. Inda se puode çtinguir antre pecados por palabras, por pensamientos, por omissones i por açones.

La repetiçon de pecados gera bícios, qu'ouscurecen la cuncéncia i anclinan al mal. Ls bícios relacionan-se culs siete pecados capitales: soberba, abareza, ambeija, ira, luxúria, gula i preguiça. La Eigreija ansina tamien que todos aqueilhes que copírun culpabelmente ne ls pecados de ls outros, son tamien respunsabelizados por tal. Quanto a la sue grabidade, ls pecados cometidos puoden ser debedidos an:

• pecados mortales, que son cometidos quando "hai matéria grabe, son cometidos cun plena cuncéncia i deliberado cunsentimiento". Eilhes afastan l'home de la caridade i de la grácia santificante i, se l pecador nun se arrepender sinceramente, cunduzen nel a la muorte eiterna de l Anfierno;
• pecados beniales, que son cometidos sin pleno cunsentimiento, ó sin plena cuncéncia, ó inda quando se trata de matéria lebe. Anque afetáren l camino de santificaçon, eilhes solo merecen penas purificatórias temporales, podendo estas séren cumpridas, causo fusse necessairo, ne l Purgatório.

Perdon i Andulgéncias

Ber artigo percipal: Cunfisson (sacramiento) i Andulgéncia

Mas, cumo l'amor de Dius ye anfenito i cumo Jasus yá se sacrificou na cruç, todos ls homes, católicos ó nó, puoden ser perdoados por Dius la qualquiera momiento, zde que se arrependan dun modo libre i sincero i se cumprometan an fazer l possible para perdoar als sous enimigos. Esse perdon tan necessairo puode ser cuncedido por Dius sacramentalmente i por meio de la Eigreija, pula purmeira beç, atrabeç de l batismo i depuis, ourdinariamente, atrabeç de la reconceliaçon.

Mas, d'acuordo cul ansino oufecial de la Eigreija Católica, Dius tamien puode cunceder esse perdon atrabeç de muitas maneiras defrentes (ó até mesmo diretamente) para todos aqueilhes que se arrependírun (ancluindo ls nó-católicos). Mas l perdon debino nun senefica l'eliminaçon de las penas temporales, ó seia, de l mal causado cumo cunsequéncia de ls pecados cuja culpa yá stá perdoada. Nesse causo, pa las eliminar, ye necessairo oubter andulgéncias i praticar buonas obras durante la bida terrena ó inda, depuis de morrer, ua purificaçon de l'alma ne l Purgatório, cula finalidade d'antrar puro i santo ne l Paraíso

La benda d'andulgéncias

Ber artigo percipal: Comércio d'andulgéncias

La benda d'andulgéncias, ne l seclo XVI.

Durante la Eidade Média surgiu l chamado cuntrabando d'andulgéncias, an que decumientos fraugados declarában la benda d'andulgéncias de caráter straordinairo, habendo an alguns locales, la sue benda por profissionales "perdoadores (quaestores, an latin). La Eigreija cundenou estes abusos, cumo puode ser ouserbado ne ls decretos i decumientos de l Quarto Cuncílio de Latron (1215), de l Cuncílio de Rabena (1317) i de bários Papas, tales cumo Bonifácio IX (1392), Clemente IV, João XXII, Martico V i Sisto IV, antre outros, que lutórun i proibiran abusos andulgenciairos praticados an sue época.

Anque destas cundenaçones i restriçones, ne l final de la Eidade Média houbo un crecimiento cunsidrable destes abusos, que serien cuntestadas na Reforma Protestante. An 1563, na radadeira sesson de l Cuncílio de Trento, la benda d'andulgéncias fui proibida defenitibamente, para eibitar scessos i abusos. Zde anton, las andulgéncias passórun solamente a ser cuncedidas, de forma gratuita, als fiéis que praticassen detreminados atos de piadade, peniténcia i caridade (s: ouraçones, peregrinaçones, etc.) stablecidos pula Eigreija.

Amor, sexualidade i castidade

Ber artigo percipal: Amor i castidade

San José, l pai adotibo de Jasus, ye cunsidrado cumo un grande modelo de castidade.

An relaçon a la sexualidade, la Eigreija Católica cumbida todos ls sous fiéis la bibiren na castidade, que ye un don debino i ua birtude moral que permite l'antegraçon positiba de la sexualidade na pessona. Essa antegraçon eisige "ua daprendizaige de l domínio de si, que ye ua pedagogie de la libardade houmana. L'altarnatiba ye clara: ó l'home comanda las sues peixones i alcança la paç, ó se deixa dominar por eilhas i torna-se anfeliç." La birtude de la castidade relaciona-se cula birtude cardinal de la temperança.

Lougo, todos ls católicos son chamados a la castidade, porque la sexualidade solo se "torna pessonal i berdadeiramente houmana quando antegrada na relaçon de pessona la pessona, ne l don mútuo total i temporalmente elimitado, de l'home i de a mulhier", ambos ounidos pul sacramiento de l matrimonho (que ye andissolúbel). Por esso, ls atos sexuales fura de l matrimonho custituen siempre un pecado grabe. Por essas rezones, l sexo pré-marital, la pedofelia, l'adultério, la masturbaçon, la fornicaçon, la pornografie, la prostituiçon, l stupro i ls atos sexuales antre homossexuales son cundenados pula Eigreija cumo sendo spressones de l bício de la luxúria.

Pa la Eigreija, l'amor ye ua birtude teologal i l'ouposto d'ousar. Aplicado nas relaçones cunjugales houmanas, l'amor berdadeiramente bebido i plenamente rializado ye ua quemunhon de dádiba mútua de si mesmo, "d'afirmaçon mútua de la dignidade de cada parceiro" i un "ancuontro de dues libardades an antrega i recetebidade mútuas". Essa quemunhon cunjugal de l'home i de a mulhier ye un ícone de la bida de la Trindade i lieba nun solo a la sastifaçon, mas a la santidade. Esse tipo de relaçon cunjugal proposto pula Eigreija eisige permanéncia i cumpromisso matrimoniales.

Santa Marie Goretti (1890-1902), ua birge que, tal cumo ls einúmaros santos, bibeu rigorosamente i a la sue maneira la castidade crestiana.

Por essa rezon, la sexualidade ye ua fuonte d'alegrie i de prazer i ourdena-se pa l'amor cunjugal i pa la procriaçon. La sexualidade (i l sexo) ye tamien cunsidrada cumo la grande spresson de l'amor recíproco, adonde l'home i a mulhier se únen i se cumplementan.

L berdadeiro amor cunjugal, adonde la relaçon sexual ye bebida dignamente, solo ye possible grácias a la castidade cunjugal. Essa birtude permite ua bibéncia cunjugal purfeita assente na fidelidade i na fecundidade matrimoniales. Para para alhá de la castidade cunjugal (que nun amplica l'abstinéncia sexual de ls casados), eisisten inda dibersos regimes de castidade: la birgindade ó l celibato cunsagrado (pa ls relegiosos, las pessonas cunsagradas, ls clérigos etc.) i la castidade na abstinéncia (pa ls nó-casados).

Dibórcio

Na atualidade, la Eigreija nun aceita l dibórcio, ambora este seia aceite ne l Antigo Testamiento: " se un home, tenendo scolhido ua mulhier, casar-se culha, i benir l'odiá-a por çcubrir neilha qualquiera cousa anconbeniente, screbirá ua letra de dibórcio, lha antregará na mano i la çpedirá de sue casa."

Mas, ne l Nuobo Testamiento, Jasus, que segundo la Eigreija bieno cumpletar i dar l sentido defenitibo a las rebelaçones debinas de l Antigo Testamiento, afirmou que:

" Moisés permitiu screbir carta de dibórcio i çpedir a mulhier, [..] fui debido a la dureza de l buosso coraçon qu'el bos dou essa lei; mas, ne l percípio de la criaçon, Dius ls fizo home i mulhier. Por esso, deixará l'home pai i mai i se ounirá a la sue mulhier; i ls dous nun seran senó ua solo chicha. Assi, yá nun son dous, mas ua solo chicha. Nun separe, pus, l'home l que Dius ouniu.

Por esso, baseando-se ne ls ansinamientos de Cristo, la Eigreija afirma que l sacramiento de l matrimonho antre un home i ua mulhier libres ye andissolúbel, até ne l momiento an qu'un de ls cónjuges morrer. Mas, an causos adonde nun houbo cunsumaçon ó nó houbo un cunsentimiento matrimonial claro i libre de qualquiera bioléncia ó "grabe miedo sterno", l matrimonho puode ser declarado nulo i ineisistente por outoridades eclesiásticas cumpetentes.

Preserbatibos i DSTs

Segundo la doutrina católica, l'uso de preserbatibos ancentiba un stilo de bida sexual eimoral, promíscuo, eirresponsable i banalizado, adonde l cuorpo ye ousado cumo ua fin an si mesmo i l parceiro(la) ye reduzido(la) a un simples oubjeto de prazer. Esse tipo de bida sexual ye fuortemente cundenado pula Eigreija.

L Papa Bento XVI reafirmou, durante la sue bejita als Camarones i a la Angola (17 de Márcio a 23 de Márcio de 2009), que solamente la çtribuiçon de preserbatibos nun ajuda a cuntrolar l porblema de la SIDA, mas, pul cuntairo, cuntribuirie para "piorar la situaçon". Tales declaraçones zamcadeórun ua tempestade de críticas i cundenaçones por parte de gobiernos i de respunsables de ONGs (s: Michael Kazatchine, l'anton diretor eisecutibo de l Fondo Mundial de Luita contra la SIDA, la tuberculose i l paludismo).

Assi i to, an 2010, l Papa Bento XVI afirmou, de forma coloquial i nó-oufecial, que l'uso de l preserbatibo puode ser justificable an alguns causos pontuales para diminuir l risco de cuntágio a las malinas sexualmente trasmissibles (DSTs), "cumo por eisemplo l'outelizaçon de l preserbatibo por un prostituto". Mas, l Papa ressalbou que l'uso de preserbatibos nun ye "ua soluçon berdadeira i moral". El boltou tamien a reafirmar la doutrina católica que defende que la fidelidade ne l casamiento, l'amor recíproco, la castidade, l'houmanizaçon de la sexualidade i l'abstinéncia son ls melhores meios de cumbater las DSTs, an detrimiento de la "mera fixaçon ne l preserbatibo".

Homossexualidade

Ber artigo percipal: Homossexualidade i catolicismo

Ls atos sexuales antre pessonas homossexuales son cunsidrados pecados mortales porque biolan la "iconografie de defrenciaçon i cumplementariadade sexuales" antre l'home i a mulhier i porque son ancapazes de gerar bida. Antretanto, pa la Eigreija, tener tendéncias homossexuales nun ye cunsidrado un pecado nin un castigo, mas solo ua probaçon. L pecado stá an ceder a essas tendéncias i adotá-las na prática. La Eigreija repudie tamien qualquiera reconhecimiento legal de las ouniones antre pessonas de l mesmo sexo.

Mas, la Eigreija afirma que nun çcrimina ls homossexuales i pretende ajudá-los a bibir na castidade, para qu'eilhes eibiten ls atos sexuales, que son moralmente desordenados, "porque son atos d'afirmaçon de si mesmo i nun dádiba de si mesmo". La Eigreija inda cumbida ls homossexuales l'aprossimáren-se als poucos de la perfeiçon crestiana, atrabeç de l'outodomínio, de l'ouraçon, de la grácia sacramental, de l'ouferecimiento de las sues deficuldades i sofrimientos cumo un sacrifício para Dius i "de l'apoio dua amisade zeinteressada".

Bida, Planeamiento familiar i Cuntracepçon

Na ancíclica Houmanae Bitae (1968), l Papa Paulo BI pronunciou-se subre la regulaçon de natalidade.

La Eigreija Católica cunsidra la bida houmana cumo sagrada i un balor absoluto i inalienable, por esso cundena, antre outras práticas, la bioléncia, l'homicídio, l suicídio, l'amóbito anduzido, l'eutanásia, la clonaige houmana (seia eilha reprodutiba ó terapéutica) i las práticas científicas que úsan células-tronco straídas de l'ambrion houmano bibo (i que probocan la muorte de l'ambrion). Pa la Eigreija, la bida houmana debe ser gerada naturalmente pul sexo cunjugal i ten ampeço na fecundaçon (ó cuncepçon) i l sou fin na muorte natural. Segundo essa lógica, la reproduçon medicamente assistida ye tamien cunsidrada eimoral porque dissocia la procriaçon de l'ato sexual cunjugal, "anstaurando assi un domínio de la técnica subre l'ourige i l çtino de la pessona houmana".

Quanto a la regulaçon de ls nacimientos, la Eigreija defende-a cumo ua spresson de la paternidade i maternidade respunsables a la custruçon prudente de famílias, zde que nun seia rializada cun base ne l'eigoísmo ó an amposiçones sternas. Mas essa regulaçon solo puode ser feita atrabeç de métodos naturales de planeamiento fameliar, tales cumo la cuntinéncia periódica i l recurso als períodos anfecundos. La pílula, la sterelizaçon direta, l preserbatibo i outros métodos de cuntracepçon son spressamente cundenados cumo pecado mortal.

La Eigreija ansina anclusibamente que ls métodos naturales son formas mais houmanistas i respunsables de bibir la respunsablidade procriadora porque, quando usados corretamente, oumentan i fortalecen la quemunicaçon i l amor antre ls cónjuges; promoben l outo-coincimiento de l cuorpo; nunca ten eifeitos colaterales ne l ourganismo; i promoben la eideia de que la fertilidade ye ua riqueza i dádiba debina que puode i debe ser outelizada an momiento ouportuno.

Doutrina Social de la Eigreija

Ber artigo percipal: Doutrina Social de la Eigreija

Anque a misson percipal de la Eigreija, que cunsiste na salbaçon de l'houmanidade, ser de ámbito eissencialmente spritual, eilha formulou ua Doutrina Social de la Eigreija (DSI). Atrabeç dua aná­lise crí­tica de las bárias situaçones sociales, la DSI pretende fixar percípios i ourientaçones gerales a respeito de l'ourganizaçon social, política i eiquenómica de ls pobos i de las naciones, ourientando assi ls católicos i homes de buona buntade na sue açon ne l mundo.

Atrabeç de las numerosas ancíclicas i pronunciamientos de ls Papas, la Doutrina Social de la Eigreija aborda bários temas fundamentales, cumo la dignidade houmana; las libardades i ls dreitos houmanos; la família; la promoçon de la paç i de l bien quemun ne l respeito de ls percípios de la solidariadade i susidiariadade; l primado de la justícia i de la caridade; l sistema eiquenómico i l'eniciatiba pribada; l papel de l Stado; l trabalho houmano; l çtino ounibersal de ls benes de la natureza; la de­fe­sa de l'ambiente; i l zambolbimiento antegral de cada pessona i de ls pobos.

Mas l'eisisténcia de la DSI nun amplica la participaçon de l clero na política, que ye spressamente proibida pula Eigreija, sceto an situaçones urgentes. Esso porque a misson de melhorar i animar las rialidades temporales, nomeadamente atrabeç de la participaçon cíbico-política, ye çtinada als leigos. Lougo, l'hierarquia eclesiástica stá solo "ne l negócio de formar l tipo de pessona que cunsegue formar i dirigir gobiernos ne ls quales la libardade lieba a la genuína rializaçon houmana".

L pensamiento social crestiano fui-se zambolbendo al longo de ls tiempos, sendo l'ampeço de la sue sistematizaçon datada an 1891, anho de la promulgaçon de l'ancíclica Rerun Nobarun pul Papa Lion XIII.La DSI rejeita las eideologies totalitárias i ateias associadas al quemunismo ó al socialismo. Para alhá desso, na prática de l capitalismo, la DSI recusa, por eisemplo, la scessiba i zamfreada miraige de l lucro i l primado absoluto de la lei de l mercado subre l trabalho houmano i l'eiquenomie.

La doutrina católica i la de las outras Eigreijas crestianas

Eigreija Ourtodoxa

La doutrina de la Eigreija Ourtodoxa ye mui semelhante a la de la Eigreija Católica, bisto qu'ambas zambolbírun las sues percipales fés basicamente a partir de la mesma tradiçon. Assi i to, eisisten antre eilhas bárias dibergéncias doutrinárias i deciplinares. Cumo por eisemplo, ls ourtodoxos solo reconhecen ls siete purmeiros cuncílios ecuménicos i nun aceitan, cumo por eisemplo, l dogma católico de la Eimaculada Cunceiçon (mas ls ourtodoxos acraditan na Assunçon de Marie); l Purgatório; l primado i l'anfalibelidade de l Papa; la queston de l Filioque; la falta de l'eipiclese i l'uso de l pan ázimo (sin furmiento) na missa; la quemunhon eucarística solo sob la spece de l pan; l Batismo por anfuson (i nun por eimerson); la forma d'admenistrar l sacramiento de a unçon de ls anfermos; l celibato de to l clero i l'andissolubelidade de l matrimonho.

Debido al recente i grande sfuorço ecuménico, muitas dessas defrenças fúrun sendo an parte resolbidas ó, pul menos, diminuídas. L percipal porblema antre las dues eigreijas reside inda na queston de la primazie i de l'anfalibelidade de l Papa. Mas, mesmo neste campo, houbo progressos seneficatibos, que culminórun cula aprobaçon de l Decumiento de Rabena, ne l die 13 de Outubre de 2007. Nesse decumiento, las dues eigreijas reconhecírun la primazie papal, al afirmar que l Bispo de Roma "ye l “protos”, ó seia, l purmeiro antre ls patriarcas de to l mundo, pus Roma, segundo la spresson de Santo Ampeço de Antioquia, ye la "Eigreija que preside na caridade"". Mas, mesmo assi, ls católicos i ls ourtodoxos inda diberge quanto als prebilégios desta primazie.

Eigreijas protestantes

Martinho Lutero, el pai de la Reforma Protestante.

Las Eigreijas protestantes adotan, tal cumo la Eigreija Católica, l mesmo Credo niceno-custantinopolitano, pul que la doutrina acerca de la Trindade i de Jasus Cristo ye idéntica a la católica. Mas, la defrença antre ls católicos i ls protestantes noutros temas doutrinales ye grande. Genericamente, las dibergéncias mais seneficatibas dízen respeito al papel de l'ouraçon i de las andulgéncias; a la quemunhon de ls santos; a la doutrina de l pecado ouriginal, de la grácia i de la predestinaçon; a la necidade i natureza de la peniténcia; i al modo d'oubter la salbaçon, culs protestantes la defendíren que la salbaçon solo se atinge atrabeç de la fé (sola fide; ber: cinco solas), an detrimiento de la doutrina católica de que la fé debe ser spressa tamien atrabeç de las buonas obras. Esta radadeira dibergéncia lebou a un cunflito subre la doutrina de la justificaçon.

Hai tamien defrenças amportantes na doutrina de la Eucaristia i de ls outros sacramientos (ls protestantes solo aceitan la Eucaristia i l Batismo solo cumo meros senhales que stimulan la fé); na eisisténcia de l Purgatório; ne l culto de beneraçon a la Birge Marie i als santos; na forma d'anterpretaçon (culs protestantes la defendíren l'anterpretaçon pessonal ó libre-eisame de las Sagradas Scrituras) i na cumposiçon de l Cánone de las Scrituras; ne l papel de la Tradiçon oural; na própia natureza, outoridade, admenistraçon, hierarquia i funçon de la Eigreija (ancluindo l papel de la Eigreija na salbaçon); ne l sacerdócio; i tamien na outoridade i misson de l Papa.

Assi i to, bisto que mesmo antre ls protestantes hai defrenças cunsidrables, eisisten antre eilhes alguas chamaçones cujas doutrinas se aprossiman bastante de la católica. Ye l causo, por eisemplo, d'alguns setores de l Anglicanismo, que se outo-antitulan d'anglo-católicos. Recentemente, l diálogo ecuménico lebou finalmente l'alguns cunsensos subre la doutrina de la justificaçon antre ls católicos i ls luteranos, atrabeç de la Declaraçon Cunjunta Subre la Doutrina de la Justificaçon (1999). Para alhá desso, esse diálogo trouxe tamien bários cunsensos subre outras questones doutrinárias amportantes, nomeadamente antre ls católicos i ls anglicanos.

Ber tamien

• Críticas a la Eigreija Católica
• Críticas a la doutrina de la Trindade
• Dogmas de la Eigreija Católica
• Sermon de la muntanha
• Reino de Dius
• Teologie crestiana
  • Patrística
  • Scolástica
• Cuncílio Baticano II
• Limbo
• Heiresies crestianas segundo la Eigreija Católica
• Doutrina católica subre ls dieç Mandamientos

Ligaçones sternas

• Catecismo de la Eigreija Católica (an pertués) i l sou
• Cumpéndio (an pertués)
• Beritatis Splendor (an pertués)
• Anciclopédia Católica Popular (an pertués)
• Testos i decumientos fundamentales de la Doutrina católica (an pertués)
• Decumientos i outros arquibos de bários Papas (an pertués)
• Bíblia Católica Online (an pertués)

Sítios tradicionalistas

Segue-se uma pequena lista de sítios com tendências tradicionalistas. O catolicismo tradicionalista professa basicamente os mesmos dogmas católicos, mas não aceita várias decisões pastorais e doutrinais do Concílio Vaticano II.

• Permanência (an pertués)
• Precioso Depósito (an pertués)
• Capela Nossa Senhora da Conceição (an pertués)
• Revista Catolicismo (an pertués)
• Fraternidade Sacerdotal São Pio X (an pertués)