Paradigma

Paradigma (de l griego parádeigma) literalmente modelo, ye la repersentaçon dun padron a ser seguido. Ye un pressuposto filosófico, matriç, ó seia, ua teorie, un coincimiento qu'ourigina l studo dun campo científico; ua rializaçon científica cun métodos i balors que son cuncebidos cumo modelo; ua refréncia enicial cumo base de modelo para studos i pesquisas.

L cunceito ouriginalmente era specífico de la gramática, an 1900 l Merrian-Webster defenia l sou uso solo nesse cuntesto, ó de la retórica para se referir a ua parábola ó ua fábula. An linguística, Ferdinand de Saussure (1857 - 1913), outeliza l termo paradigma para se referir a un tipo specíficio de relaçon estrutural antre eilemientos de la lenguaige.

Thomas Kuhn (1922 — 1996) , físico célebre por sues cuntribuiçones a la stória i filosofie de la ciéncia an special de l porcesso que lieba a l'eiboluçon de l zambolbimiento científico, zeignou cumo paradigmáticas las rializaçones científicas que gírun modelos que, por períodos mais ó menos longos i de modo mais ó menos splícito, ourientan l zambolbimiento posterior de las pesquisas sclusibamente na busca de la soluçon pa ls porblemas por eilhas suscitados.

An sou libro la Strutura de las Reboluçones Científicas apersenta la cuncepçon de que "un paradigma, ye aqueilho que ls nembros dua quemunidade partilhan i, ambersamente, ua quemunidade científica cunsiste an homes que partilhan un paradigma",i define "l studo de ls paradigmas cumo l que prepara basicamente l studante para ser nembro de la quemunidade científica na qual atuará mais tarde".

Hoisel, 1998, outor dun ansaio ficional, qu'aborda cumo la ciéncia d'haberie de se ancontrar an 2008, chama atençon pa l'aspeto relatibo de la defeniçon de paradigma, ouserbando qu'anquanto ua custelaçon de pressupostos i fés, scalas de balores, técnicas i cunceitos cumpartilhados puls nembros dua detreminada quemunidade científica nun detreminado momiento stórico, ye a la par un cunjunto de ls procedimientos cunsagrados, capazes de cundenar i scluir andibíduos de sues quemunidades de pares. Ne ls mostra cumo este puode ser cumprendido cumo un cunjunto de "bícios" de pensamiento i bloqueios lógico-metafísicos qu'oubrigan ls cientistas dua detreminada época a permanecer cunfinados al ámbito de l que defeniran cumo sou ouniberso de studo i sou respetibo spetro de cunclusones adredemente admitidas cumo plausibles.

Na .com.br/simposio quemunicaçon 3^{[lhigaçon einatiba]} de sou libro Anales dun simpósio eimaginairo, Hoisel çtaca inda qu'ua outra cunsequéncia de l'adoçon eirrestrita dun paradigma ye l stablecimiento de formas specíficas de questionar la natureza, lemitando i cundicionando prebiamente las repuostas qu'esta ne ls fornecerá, un alerta que yá ne ls fui dado pul físico Heisenberg quando mostrou que, ne ls spurmientos científicos l que bemos nun ye la natureza an si, mas la natureza submetida al nuosso modo peculiar d'anterrogá-la.

Giordano Bruno (1548 — 1600) cundenado a la muorte na fogueira pula Anquesiçon romana por heiresie.

L'ajuste ó lemitaçon de la bison de l'oubjeto a un método de pesquisa, pré stablecido atrabeç tradiçones ounibersitárias, arquitetura de testo, adequaçon bibliográfica, etc., ye l que stá an queston. Tanto Foucault quanto Kuhn assinalan la persença de padrones de cuntenidades i çcuntinuidades na porduçon de coincimiento dua ária de l saber: las reboluçones i ruturas eipistemológicas.

La quemunidade científica

Segundo Kuhn (1978, p. 60), ua quemunidade científica cunsiste an homes que partilhan un paradigma i esta "[...] al adquirir un paradigma, adquire eigualmente un critério pa l'escolha de porblemas que, anquanto l paradigma fur aceito, poderemos cunsidrar cumo dotados dua soluçon possible".

Ua ambestigaçon atinente a la quemunidade científica "dua detreminada specialidade, nun detreminado momiento, rebela un cunjunto d'eilustraçones recorrentes i quaije padronizadas de defrentes teories nas sues aplicaçones cunceituales, anstrumentales i na ouserbaçon". Tales ilustraçones son "ls paradigmas de la quemunidade, rebelados ne ls sous manuales, cunferéncias i eisercícios de laboratórios".

Al longo de la stória pesquisas i ouserbaçones son rializadas i muitas bezes cumo se ouserba, nun se adequan,porduzen cuntradiçones, al paradigma bigente i dan ourige a un nuobo. L nuobo paradigma se forma quando la quemunidade científica renuncia a la par a la maiorie de ls libros i artigos que corporifican l'antigo, deixando de cunsidrá-los cumo oubjeto adequado al scrutínio científico.

Chama-se anteracionismo simbólico la metodologie cun que se studa las çtintas quemunidades científicas i sues relaçones sociales ó sócio-stóricas. Outores cumo Thomas Szasç i Erbing Goffman por eisemplo pesquisórun cumo l saber psiquiátrico custituiu-se cumo las relaçones anterpessoales bibenciadas an anstituiçones . La materialidade i l capital ambestido nas hierarquias de las anstituiçones científicas possuen un poder nun menos superior a la lógica qu'ourienta las pesquisas científicas i referendan ls aspetos eideológicos referidos por Karl Marx nas relaçones desta (la superestrutura) cula anfraestrutura eiquenómica qu'ourganiza las sociadades .

Essa metodologie de las ciéncias sociales anstalou un modo de ser quaije paranóico an relaçon a las quemunidades de políticos i anteletuales mas nun se puode eignorar la fogueira que queimou Giordano Bruno nin ls milhones de dólares que se puode adquirir atrabeç de ls poderosos meios de quemunicaçon de massa difusores de las fantasias, feitas pul comércio i propaganda, qu'ourientan l cunsumo de benes andustriales ambolbendo zde l cunsumo de supérfluos até ls perdutos i serbícios médicos. Custantes denúncias ten sido feitas quanto la manifestaçones d'antresse de l capital distorcendo la lógica de la porduçon de medicamientos i ouferta de serbícios de salude.

La pregunta que se faç an nuossos dies, specialmente ne l campo de la salude coletiba adonde nun se lida solo cula cuncepçon biológica de la salude ye, se ye possible romper cul positebismo, reducionismo mecanicismo que formórun la medecina cosmopolita sin lemitar-se a la fés cientificistas i abrir mano de las cunquistas tecnológicas dessa ciéncia ?

Ciéncias Houmanas

Nas Ciéncias Houmanas, para cunsidrar las formulaçones perpuostas por Kuhn an torno de l cunceito de Paradigma, tal cumo este outor las zambolbiu an sous trabalhos subre La Strutura de las Reboluçones Científicas, ye perciso adatar estas perpuostas a campos de coincimiento que, an giral, son multiparadigmáticos. An campos de saber cumo la Stória, dificilmente se puode falar an paradigmas dominantes que se suceden i que sustituen l'anterior atrabeç dua rutura, pus l qu'ocorre ye la cumbibéncia de bários paradigmas eigualmente legítimos al mesmo tiempo. Podemos dar l'eisemplo, na Stória, de ls paradigmas Positebista, Storicista i Materialista Stórico, antre outros (BARROS, 2010. p.426-444 ). Outores cumo l storiador Jörn Rusen, neste sentido, ten outelizado l cunceito de paradigma tamien pa ls studos de storiografie, mas cuidando d'ouserbar las debidas adataçones, yá que, an giral, la maior parte de ls storiadores reconhece la Stória cumo un campo de saber multiparadigmático.

Filosofie

Na Filosofie griega, paradigma era cunsidrado la fluéncia (fluxo) dun pensamiento, pus atrabeç de bários pensamientos de l mesmo assunto ye que se cuncluía l'eideia, seia eilha anteletual ó material. Passado la rializaçon dessa eideia surgian outras eideias, até que se chegasse a ua cuncluson final ó l sou camino zde l'antuiçon, a la repersentaçon sensible até la repersentaçon anteletual. Pensar que l'eideia enicial, ye tanto anteletual cumo fatual, pus nun cunta cula anspiraçon i ls dibersos fluxos de pensamiento.

L pensamiento por sue beç ye un cumponente de l'alma. Para Aristóteles las faculdades de l'alma son: la faculdade nutritiba, la faculdade sensitiba i la faculdade anteletiba.

Alma anteletiba (anteleto). Dessa faculdade anteletiba, solamente l'home ye dotado, pus solamente el ten la capacidade de coincer. Aristóteles, quanto a esso, scribe na sue obra Metafísica: "Todos ls homes, por natureza, zeian coincer". Para Aristóteles "hai na sensaçon algo de coincimiento de tal modo que se puode dezir que l'aprenson sensible ten algo d'anteletual".

Na tradiçon aristotélico-tomista, çtingue-se l "Anteleto atibo" la faculdade cognitiba pula qual las ampressones recebidas puls sentidos se tornan anteligibles, capazes de ser apropiadas al anteleto passibo de l "anteleto passibo" adonde son plenamente coincidas. Resumindo, paradigma son refréncias la séren seguidas, an Platon, ye clara l'eideia de modelo.

Lenguística

Ber artigo percipal: Dicotomies saussureanas

An Lenguística, cumo bisto, Ferdinand de Saussure define cumo paradigma (associaçones paradigmáticas) l cunjunto d'eilemientos similares que se associan na mimória i qu'assi forman cunjuntos relacionados al seneficado (semántico). Çtinguindo-se de l'ancadeamiento sintagmático d'eilemientos, ó seia, relacionados sintagma anquanto rede de seneficantes (sintático).

Eisemplificando, Muller coloca que la dicotomie que lebou l nome de Sintagma [bersus] Paradigma ye facilmente antendida cun eisemplos, Segundo eilha, to frase, palabras i até signos stralinguísticos -, possuen dous eixes: un de seleçon i outro de cumbinaçon. Na frase "You cumprei un carro nuobo", hai possibelidades cumbinatórias claras, tales cumo "Un carro nuobo you cumprei" (mudança d'orde de las palabras) ó outras, cumo al acrecentarmos nuobos tenermos a l'ouraçon. Tamien hai quaije inumerables possibelidades seletibas, tales cumo: "you / el / tu / João / Dina - cumprou / bendiu / roubou / splodiu - un / dous / trés / muitos - carros / foguetes / caminones - nuobos / bielhos / antigos / ralos" . L'eixe de seleçon proposto pula relaçon paradigmática, corresponde a las palabras que puoden acupar detreminado punto nua sentença.

Ber tamien

Fexeiro:Galileo facing the Roman Anquesition.jpg

Galileu Galilei (1564 —1642) delantre de las outoridades de l Santo Oufício.

• Ciéncia
• Método científico
• Paradoxo
• Reboluçon científica
• Stória de la ciéncia
• Stória de la lógica
• Filosofie greco-romana
• Renacimiento
• Colonizaçon
• Ceblizaçon
• Etnocentrismo
• Eibolucionismo social
• Ludwik Fleck
• Bruno Latour