Stória

Stória (de l griego antigo historia, que quier dezir testemunho, ne l sentido daquel que bei) ye la única ciéncia que studa l Home ne l tiempo i ne l spácio, por bias de la análeze de porcessos i eibentos acuntecidos ne l passado. Por metonímia, l cunjunto destes porcessos i eibentos. La palabra stória ten sue ourige nas «ambestigaçones» de Heródoto, i la palabra an griego antigo ye Ἱστορίαι (Historíai). Inda assi, será Tucídides l purmeiro a aplicar métodos críticos, cumo l cruzamiento de dados i fuontes defrentes.

L studo stórico ampeça quando ls homes ancontran ls eilemientos de la sue eisisténcia nas rializaçones de ls sous antepassados. Esse studo, de l punto de bista ouropeu, debide-se an dous grandes períodos: Pré-Stória i Stória.

Ls storiadores ousan bárias fuontes de anformaçon para custruir la sucesson de porcessos stóricos, cumo, por eisemplo, screbidos, grabaçones, antrebistas (Stória oural) i achados arqueológicos. Alguas abordaiges son más frequentes an ciertos períodos que an outros i l studo de la Stória tamien acaba por apersentar questumes (l storiador percura, ne l persente, respuostas subre l passado, ó seia, ye anfluenciado pul persente). (bei storiografie i Stória de la Stória).

Ls eibentos anteriores als registros screbidos pertencen a la Pré-Stória i las sociadades que co-eisisten cun sociadades que yá conhecen la scrita (ye l causo, por eisemplo, de l pobos celtas de la cultura de La Tène) pertencen a la Proto-Stória. Modelo:Portal-stória

Las cuncepçones de la Stória

Modelo:Stória/Épocas

Las cuncepçones formales de la Stória

An la sue eiboluçon, la Stória apersentou-se pul menos de trés formas. De l simples registro a la análeze científica houbo un grande porcesso. Son eilhas:

Stória Narratiba ó Eipisódica - L narrador cuntenta-se an apersentar ls acuntecimentos sin preocupaçones culas causas, ls resultados ó la própia beracidade. Tamien nun amprega qualquier porcesso metodológico.
Stória Pragmática - Amostra ls acuntecimentos cun bisible preocupaçon didática. L storiador quier demudar ls questumes políticos, corregir ls cuntemporáneos i l camino que outeliza ye l de mostrar ls erros de l passado. Ls griegos Heiródoto i Tucídides i l romano Cícero ("La Stória ye la mestra de la bida") representan esta cuncepçon.
Stória Científica - Agora hai ua preocupaçon cula berdade, cul método, cula análeze crítica de causas i cunsequéncias, tiempo i spácio. Esta cuncepçon define-se a partir de la mentalidade benida de las eideias filosóficas que norteórun la Reboluçon Francesa de 1789. Toma cuorpo cula çcusson dialética (de Heigel i Karl Marx) de l seclo XIX i cunsulida-se culas teses de Leopold Bon Ranke, criador de l Rankeanismo, que cuntesta l chamado "Positibismo Stórico" (que nun ye relacionado al positibismo político de Augusto Comte) i apuis cul aparecimiento de la Scuola de l Annales, ne l ampeço de l seclo XX.
Stória de l Annales (Scuola de l Annales) - Pensadores franceses fundórun an 1929 ua rebista de studos, la "Rebue des Annales", onde rompian cul culto als heiróis i la atribuiçon de la acion stórica als chamados homes eilustres, representantes de las eilites. Para estes studiosos, l die a die, la arte, ls afazeres de l pobo i la psicologie social son eilemientos fundamentales pa l antendimento de las transformaçones feitas pula houmanidade.

Las cuncepçones filosóficas de la Stória

Inda ne l seclo XIX apareciu la çcusson al redror de la naturaleza de l fenómenos stóricos. A que spece de amportáncia starien ligados? Als agentes de orde spritual ó als de orde material? Antes desso, la fundamental teológica fizo ua fiesta na mente cordata de l pobo.

Cuncepçon Porbidencialista - Segundo essa corriente, ls acuntecimentos stan ligados a la buntade de Dius. Todo, a partir de la ourige de la tierra, debe ser splicado pula Porbidéncia Debina. Ne l passado más atrasado, la religion dezie l porquei de la guerra i l poder de l gobernantes. Na Eidade Média Oucidental, la Eigreija Católica era la única detentora de la anformaçon i, claro, fortificou la cuncepçon teológica de la Stória. Santo Agostico, ne l libro "La Cidade de Dius", fizo essa anterpretaçon. Ne l seclo XVII, Jacques Bossuet, na obra "Çcurso Subre la Stória Ounibersal", diç que to la Stória fui scrita pula mano de Dius, i ne l seclo passado, l storiador eitaliano Césare Cantu fizo ua "Stória Ounibersal" cun eideias perfundas probidencialistas.
Cuncepçon Eidealista - Tubo an Georg Wilhelm Friedrich Hegel, outor de "Fenomenologie de l Sprito", l sou corporificador. Defende que ls fatos stóricos son produto de l anstinto de eiboluçon inato de l home, çciplinado pula rezon. Desse modo, ls acuntecimentos son purmeiro feitos por eideias. An qualquier acuntecimento de orde eiconómica, política, anteletual ó religiosa, debe-se ouserbar an purmeiro plano l papel zampenhado pula eideia cumo geradora de la rialidade. Pa ls defensores dessa corriente, to la eiboluçon custrutiba de la houmanidade ten rezon eidealista.
Cuncepçon Materialista - Apareciu an ouposiçon a la cuncepçon eidealista, ambora adotando l mesmo método dialético. A partir de la publicaçon de l Manifesto Quemunista de 1848, Karl Marx i Friedrich Engels lançan las bases de l Materialismo Stórico, adonde dezien que las transformaçones que la Stória bibiu i bibirá fúrun i seran determinadas pul fator eiconómico i pulas cundiçones de bida material dominantes na sociadade la que stéian ligadas. La preocupaçon purmeira de l home nun son ls porblemas de orde spritual, mas ls meios eissenciales de bida: alimentaçon, habitaçon, bestir i strumientos de produçon. Ne l prefácio de "Crítica de la Eiquenomie Política", Karl Marx screbiu: "Las causas de todas las mudanças sociales i de todas las reboluçones políticas, nun las debemos percurar na cabeça de l homes, an sou antendimento progressibo de la berdade i de la justícia eiternas, mas na bida material de la sociadade, ne l ancaminamiento de la produçon i de las trocas".
Cuncepçon Psicológico-social - Apóia-se na teorie de que ls acuntecimentos stóricos son resultantes, specialmente, de manifestaçones sprituales porduzidas pula bida an quemunidade. Segundo ls sous defensores, que giralmente se baseian an Wilheln Wundt ("Eilemientos de Psicologie de las Multidones"), ls fatos stóricos son siempre l speilho de l stado psicológico reinante an un agrupamento social.

Decumientos i fuontes stóricas

Nun se passa pula bida sin deixar marcas. Un oubjeto, ua obra, un zeinho, ua cançon, ua carta, ua heipótese formulada... son traços de la passaige de l home. "To i qualquier feitício de l passado, de qualquiera naturaleza", define l decumiento stórico. Quantas bezes, inda assi, nun fui tentada la falsificaçon de decumientos stóricos? Heiróis fitícios, pieças cun atribuiçones alteradas de ourige, tiempo i outelizaçon, anformaçones sin fuontes... muitas i tantas danaçones de l que quieren moldar la stória als sous caprichos. Por esso eisiste ua ciéncia special, la Heiurística, solo para cuidar de la berificaçon i ambestigaçon de la outenticidade de las fuontes stóricas.

Subre fuontes i decumientos ye feita la crítica stórica:

Crítica Oubjetiba - Berifica l balor sterno dun decumiento; se ye oureginal ó tierra ua cópia.
Crítica Subjetiba - Berifica l balor anterno dun decumiento. Ye un trabalho specializado, cumparatibo, que solo puode ser rializado pulas ciéncias auxiliares de la Stória: Arqueologie (studa ruínas, oubjetos antigos); Paleontologie (fósseles); Heiráldica (amblemas i brasones); Eipigrafie (anscriçones lapidares); Numismática (monedas) ; Genealogie (linhaiges familiares); Paleografie (studo de la scrita antiga)

Periodizaçon stórica

La era crestiana i la debison de la Stória

La refréncia de maior aceitaçon para se cuntar l tiempo, atualmente, ye l "nacimiento de Cristo". Mas yá houbo outras refréncias amportantes ne l Oucidente: ls griegos antigos tenien cumo base cronológica l ampeço de l jogos oulímpicos; ls romanos, la fundaçon de Roma. Inda hoije, ls árabes cuntan l tiempo pula Hégira, la eimigraçon (nun fuga) de Maomé de Meca para Medina.

Bisones subre la Stória

"L home nun bibe solamente de pan; la Stória nun tenie mesmo pan; eilha nun se alimentaba se nó de scaletos agitados. Era neçairo çcubrir na Stória ua outra parte. Essa outra cousa, essa outra parte, éran las mentalidades". (Jacques Le Goff)
"La Stória percura specificamente ber las transformaçones pulas quales passórun las sociadades houmanas. Las transformaçones son la eisséncia de la Stória; quien mirar para trás, na Stória de la sue própia bida, antenderá esso bien. Nós demudamos custantemente; esso ye bálido pa l andebíduo i tamien ye bálido para la sociadade. Nada queda eigual i ye atrabeç de l tiempo que se antende las alteraçones". (Vavy Pacheco Borges)
"La Stória cumo registro cunsiste an trés stados, tan bien misturados que parecen ser solo un. L purmeiro ye l cunjunto de l fatos. L segundo ye la Ourganizaçon de l fatos para que fágan un padron coerente. I la terceira ye la anterpretaçon de l fatos i de l padron". (Henry Steele Commager)

Bibliografie

AGUIRRE ROJAS, Carlos Antonio. Ls Annales i la storiografie francesa: tradiçones críticas de Marc Bloch la Michel Foucault. Maringá: EDUEM, 2000.
COSTA, Ricardo da. "Para que sirbe la Stória? Para nada...". In: NetHistória (ISSN 1679-8252) [1]
COSTA, Ricardo da. "L coincimiento stórico i la cumprenson de l passado: l storiador i la arqueologie de las palabras". In: ZIERER, Adriana (cord.). Rebista Outros Tiempos, San Luís, Ounibersidade Stadual de l Maranhon (UEMA), bolume 1, 2004 (ISSN 1808-8031). [2]
DOSSE, François. Stória la proba de l tiempo: de la stória an forfalhas al resgate de l sentido. San Paulo: Eiditora de la UNESP, 2001.