Biento

Biento ye l fluxo de gases an grande scala. Na superfice de la Tierra, l biento cunsiste ne l mobimiento de aire an grande cantidade. Ne l spácio sideral, l biento solar ye l mobimiento de gases i partículas carregadas eimitidas pul Sol atrabeç de l spácio, anquanto que l biento planetairo ye la çgaseificaçon de eilemientos químicos lhebes a partir de l'atmosfera dun planeta an direçon al spácio. Ls bientos son giralmente classeficados d'acuordo cula sue scala, rapideç, tipos de fuorças que ls probocan, regiones an qu'ocorren i cul sou eifeito. Ls bientos de maior antensidade ouserbados ne l sistema solar ocorren an Netuno i Saturno. Ls bientos ténen bárias caratelísticas, antre las quales la sue belocidade, la densidade de ls gases ambolbidos i la sue einergie eiólica.

Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!

Al lhongo de la ceblizaçon houmana, l biento anspirou la mitologie, anfluenciou eiBientos stóricos i guerras, ampulsionou meios de trasporte i proporcionou ua fuonte d'einergie pa l trabalho macánico, eiletricidade i recreaçon.

An meteorologie, ls bientos son muitas bezes classeficados d'acuordo cula sue antensidade i direçon an que se mobimentan. Ls bientos súbitos de cúrtie duraçon i eilebada belocidade son chamados rajadas. Ls bientos fuortes de duraçon antermédia (cerca dun minuto) son chamados borrascas ó lhufadas. Ls bientos de lhonga duraçon ténen bários nomes d'acuordo cula sue antensidade média, cumo brisa, Biento fuorte, airaçada, tempestade ó furacon. L biento ocorre an defrentes scalas, zde grandes corrientes de tempestade que duran dezenas de minutos, até brisas lhocalizadas geradas pul calecimiento de la massa terrestre que duran alguas horas, até Bientos globales que resultan de las defrenças d'absorçon de la einergie solar antre las defrentes regiones climatéricas de la Tierra. Las dues percipales causas de la circulaçon atmosférica de grande scala son las defrenças de temperatura antre l eiquador i ls polos i la rotaçon de l planeta, ó fuorça de Coriolis. Ne ls trópicos, la circulaçon de depressones térmicas subre l terreno i ls grandes prainos puoden criar fenómenos de monçon. Nas regiones costeiras, l ciclo antre la brisa marítima i terrestre puode criar bientos lhocales. An árias de relebo acentuado, ls bientos puoden ser dominados pulas brisas de muntanha i de bal.

Al lhongo de la ceblizaçon houmana, l biento anspirou la mitologie, anfluenciou eiBientos stóricos i guerras, ampulsionou meios de trasporte i proporcionou ua fuonte d'einergie pa l trabalho macánico, eiletricidade i recreaçon. L biento ampulsionou la era de las Çcubiertas i las grandes biaiges marítimas puls ouceanos. Ls balones d'aire caliente outelizan l Biento para çlocaçones cúrties, anquanto las aeronabes tiran del partido para reduzir l cunsumo de cumbustible. An muitas regiones, ls bientos dominantes ténen bários nomes lhocales debido als sou ampato seneficatibo ne l quotidiano.

Ls bientos son capazes de trasformar la superfice terrestre atrabeç de eroson i sedimentaçon eiólica, dando ourige a tierras férteis pa la agricultura. L biento ye capaç de trasportar al lhongo de grandes çtáncias la poeira de ls grandes zertos i las semientes de bárias plantas, l que ye fundamental pa la subrebibéncia d'alguas speces i de las populaçones de ansetos. L biento tamien anfluencia la propagaçon de ancéndios florestales. Quando associado la baixas temperaturas, l biento ten un ampato negatibo ne l ganado, afetando las reserbas alimentares i las stratégias de caça i defesa de ls animales.  Las árias de cisalhamiento de biento probocadas puls fenómenos meteorológicos puoden porbocar situaçones peligrosas pa l'abiaçon i ls bientos fuortes puoden çtruir ó danificar arbles i struturas.

Defeniçon

Causas

Ber artigos percipales: Presson atmosférica e Circulaçon atmosférica

Fexeiro:Windbuchencon.jpg

L Biento ye causado por defrenças na presson atmosférica, çlocando-se de la ária de maior presson pa la ária de menor presson. Estas defrenças son l resultado de l calecimiento heiterogéneo de l'atmosfera.

L biento ye la çlocaçon de gases atmosféricos an grande scala causada por defrenças na presson atmosférica. Quando ua region de la Tierra calece, la presson atmosférica nessa region diminui i l'aire eileba-se. Esto cria ua defrença na presson atmosférica, fazendo cun que l'aire ambolbente, mais friu, se çloque de la ária de maior presson (anticiclónica) pa la ária de menor presson (ciclónica). Ua beç que la Tierra se ancontra an rotaçon l'aire ye tamien çlocado pula fuorça de Coriolis, sceto satamente na lhinha de l eiquador. An tenermos globales, ls dous percipales fatores de ls padrones de biento an grande scala (la circulaçon atmosférica) son la defrença de temperatura antre l'eiquador i ls polos (la defrença d'absorçon de einergie solar que proboca fuorças de ampulson) i la rotaçon de l planeta. Fura de ls trópicos i nas camadas superiores de l'atmosfera, ls bientos de grande scala tenden a aprossimar-se de l eiquilíbrio geostrófico. Acerca de la superfice terrestre, l atrito faç diminuir la belocidade de l biento i faç cun que ls Bientos sopren mais pa l'anterior de las árias de baixas pressones. Ua teorie nuoba i cuntrobersa sugere que ls gradientes atmosféricos son causados pula cundensaçon d'auga anduzida pulas florestas, l que proboca un ciclo de retroalimentaçon positiba an que las florestas atraen aire húmido a partir de la cuosta marítima.

Treminologie

L "biento geostrófico" ye l resultado de l'eiquilíbrio antre la fuorça de Coriolis i la fuorça de l gradiente de presson. Çloca-se paralelamente a las lhinhas eisobáricas i aprossima-se de la corriente d'aire arriba de la camada lhemite atmosférica a altitudes antermédies. L "biento térmico" ye la defrença ne l Biento geostrófico antre dous nibles atmosféricos, i eisiste solo nua atmosfera cun gradientes térmicos horizontales. L "biento ageostrófico" ye la defrença antre l biento geostrófico i l Biento rial, la qual ye respunsable pul aire que bai prenchendo ls ciclones al lhongo de l tiempo. L "biento gradiente" ye semelhante al biento geostrófico, mas tamien anclui la fuorça centrífuga.

Ls bientos catabáticos son bientos de muntanha que sopran al lhongo de las costielhas an direçon als bales i prainadas ne l sopé. Eesisten dibersos nomes pa ls bientos catabáticos ne l mundo, dependendo de la lhocalizaçon i de cumo se forman. Ls bientos catabáticos secos i calientes, cumo l Biento Föhn sopran ne l lhado de la muntanha abrigado de l Biento dominante ne l camino dua depresson. Ls bientos catabáticos frescos i giralmente secos, cumo l bora, son probocados pula çcida de l'aire friu i denso de l topo. Quando la costielha ye calecida pul sol, la brisa de muntanha para, muda de direçon i ampeça a soprar an direçon al topo. Estes bientos son coincidos cumo bientos anabáticos.

A la medida qu'ua pessona ó un beiclo se çcola, l biento percecionado nessa çlocaçon puode ser defrente de l Biento gerado pulas cundiçones meteorológicas. Esta defrença ten cunsequéncias amportantes. Neste cuntesto, çtingue-se l biento rial, l biento relatibo i l biento aparente. L "biento rial" ye l biento que ye sentido por un ouserbador eimoble i cunsiste unicamente ne l'aire que se çloca a la sue buolta. La sue direçon i fuorça puoden ser medidos cun un strumiento fixo i corresponden als balores anunciados ne ls boletines meteorológicos. L sufixo "rial" ye outelizado ne l cuntesto de la abiaçon i nabegaçon para çtinguir este Biento d'outras cumponentes de l biento criadas pula belocidade (l biento aparente i l biento relatibo). L "biento relatibo" ye l biento gerado pula çlocaçon de l'ouserbador, sendo d'eigual antensidade i direçon, mas sentido ouposto, a la belocidade relatiba la que se çloca. Ye, por eisemplo, l biento sentido nun passeio de bicicleta quando nun eisiste biento rial. L "biento aparente" ye l biento percecionado pul ouserbador an mobimiento i corresponde a la soma betorial de l biento rial i de l biento relatibo. Este termo ye ousado subretodo na nabegaçon a la bela, an que l Biento qu'ampulsiona la bela depende nun solo de la belocidade de l Biento rial, mas tamien de la própia belocidade de l barco.</nowiki>

Bientos custantes

Ber artigos percipales: Biento dominante e Circulaçon atmosférica

Esisten trés cunjuntos de bientos custantes que dominan la circulaçon atmosférica na Tierra: ls alísios, ls bientos d'oeste i ls bientos polares d'este. Ls alísios sopran d'este i dominan las corrientes qu'atrabessan ls trópicos de la Tierra an direçon al eiquador. Ls bientos de l'oeste sopran d'oeste i dominan las lhatitudes antermédies, antre ls 35 i 60 graus. Ls bientos polares sopran d'este i dominan las regiones polares arriba de ls 60 graus de lhatitude. Ls bientos son menos antensos acerca de la lhatitude de la crista subtropical, adonde la houmidade relatiba de la massa d'aire ye menor. Ls bientos mais antensos sopran nas lhatitudes antermédies, adonde l'aire friu polar se ancontra cul aire caliente tropical.

Alísios

Ber artigos percipales: Alísios e Célula de Hadley

Squema de la circulaçon atmosférica giral de la Tierra, debedida an trés grandes células an cada heimisfério: la célula de Hadley, antre ls 0 i 30° de lhatitude i adonde ocorren ls bientos alísios; la célula de Ferrel, antre ls 30 i 60° de lhatitude i adonde ocorren ls bientos de l'oeste; i la célula polar, arriba de ls 60º adonde ocorren ls Bientos polares d'este.

Ls bientos alísios son ls Bientos predominantes ne ls trópicos. Estes bientos çlocan-se nas camadas anferiores de la troposfera junto a la superfice terrestre. Ls alísios sopran predominantemente a partir de nordeste ne l heimisfério Norte i de sudeste ne l heimisfério Sul, de las regiones tropicales an direçon al eiquador, i son mais fuortes durante l'ambierno. Estes bientos ourientan la çlocaçon de ls furacones tropicales que se forman ne ls ouceanos Atlántico, Pacífico i Índico i se dirigen, respetibamente, pa la América de l Norte, Sudiste Asiático i África Oucidental. Trasportan tamien la poeira de ls zertos africanos atrabeç de l Atlántico an direçon al mar de las Caraíbas i parte de la América de l Norte. Ne l squema de circulaçon d'aire de la célula de Hadley, ls alísios próssimos de la superfice sopran an direçon al eiquador, anquanto que ls Bientos por cima deilhes sopran an direçon als polos. Estes bientos chaman-se contra-alísios i situan-se la mais de 3000 m d'altura.

Ls alísios de l norte i de l sul ancontran-se nua zona ambolbente al eiquador chamada zona de cumbergéncia antertropical. Quando stá situada nua region de monçon, esta zona de baixas pressones i cumbergéncia de Bientos chama-se cabado de monçon. An ambos ls heimisférios, por buolta de ls 30° de lhatitude l'aire ampeça la çcer an direçon a la superfice. Estas zonas son chamadas altas subtropicales. L'aire que çce ye relatibamente seco porque, a la medida que çce, la temperatura oumenta mas la houmidade absoluta mantén-se custante, l que reduç la houmidade relatiba de la massa d'aire. A la medida qu'atrabessan las regiones tropicales an direçon al eiquador i recíben cada beç mais radiaçon solar direta, la massa d'aire de ls alísios bai quedando progressibamente mais caliente. Ls bientos que se forman subre ls cuntinentes son mais secos i calientes de l que ls que se forman subre ls ouceanos. La única region na Tierra adonde nun ocorren bientos alísios ye ne l norte de l ouceano Índico.

Bientos de l'oeste

Ber artigo percipal: Bientos de l'oeste

Fexeiro:Map prebaeling winds on earth.png

Bientos dominantes na atmosfera terrestre. A amarielho: ls alísios, que sopran d'este i dominan las regiones tropicales. L'azul: ls Bientos de l'oeste, dominantes nas lhatitudes antermédies, antre ls 35 i 65 graus.

Ls bientos de l'oeste son ls bientos dominantes nas lhatitudes antermédies, antre ls 35 i 65 graus de lhatitude. Ne l'heimisfério norte, estes bientos sopran predominantemente a partir de sudoeste an direçon al eiquador, anquanto ne l'heimisfério sul sopran predominantemente a partir de noroiste, tamien an direçon al eiquador. San mais fuortes durante l ambierno, quando la presson atmosférica ne ls polos ye menor, i mais fracos durante l berano, quando la presson ne ls polos ye maior. Esta bariaçon d'antensidade debe-se al ciclone polar. Ne l'ambierno, a la medida que la presson atmosférica ne ls polos bai diminuindo i l ciclone atinge la sue antensidade mássima, ls bientos d'oeste oumentan d'antensidade. A la medida que l ciclone queda mais fraco durante l berano, ls bientos d'oeste diminuen tamien d'antensidade. Este oumiento de belocidade de ls bientos d'oeste proboca la chubida de la temperatura nas lhatitudes antermédies. Quando la presson ye menor, l'aire fresco de ls polos çloca-se an direçon al eiquador, l qu'arrefece las lhatitudes antermédies. Ls bientos de l'oeste puoden ser specialmente fuortes ne l'heimisfério sul, adonde a menor cantidade de massa terrestre amplifica l fluxo d'aire. Ls bientos mais fuortes nas lhatitudes antermédies situan-se nas prossimidades dua faixa coincida cumo Roaring Forties, antre ls 40 i 50 graus de lhatitude la sul de l'eiquador.

Ls bientos de l'oeste ténen un papel amportante al trasportar ls bientos i augas calientes eiquatoriales pa las cuostas oucidentales de ls cuntinentes i an direçon a las regiones polares. Debido als bientos persistentes d'oeste, nas frunteiras polares de las altas subtropicales de l Atlántico i de l Pacífico las corrientes oceánicas son cunduzidas de forma semelhante an ambos ls heimisférios. Debido a la defrença de fuorça antre ls bientos d'oeste ne ls dous heimisférios, las corrientes oceánicas de l'heimisfério norte son mais fracas de l que las de l'heimisfério sul.

Bientos polares d'este

Ber artigo percipal: Célula polar

Ls bientos polares ocorren nas células polares i son bientos prebalentes frius i secos que sopran de ls prainos polares norte i sul an direçon a las regiones de baixa presson nas lhatitudes de ls bientos de l'oeste. Al cuntrairo de ls bientos de l'oeste, estes bientos prebalentes sopran d'este an direçon l'oeste i son muitas bezes fracos i eirregulares. Debido al menor ángulo d'ancidéncia solar, l'aire friu acumula-se ne ls polos i cria árias d'eilebada presson na superfice, l que fuorça l'aire la çlocar-se an direçon al eiquador.

Bientos periódicos

Las brisas i las monçones son bientos periódicos que sopran altarnadamente nua direçon i na direçon ambersa. Este tipo de bientos forma-se debido a las defrenças antre l calecimiento de ls ouceanos i de ls cuntinentes.

Monçon

Ber artigo percipal: Monçon

Fexeiro:Monson clouds near Nagercoil.jpg

Aprossimaçon de nubres de monçon na Índia. Las monçones son bientos periódicos que, na staçon caliente, sopran de l mar an direçon a tierra i probocan l'oumiento seneficatibo de la cantidade de chuba.

Ua monçon ye un biento periódico acumpanhado por altaraçones de precipitaçon que, na staçon caliente, sopra de l mar an direçon a tierra – monçon marítima, húmida i chubiosa – i, na staçon frie, sopra de tierra an direçon al mar – monçon terrestre i seca. Estes bientos ténen la duraçon de bários meses i son causados pul calecimiento assimétrico antre a tierra i l mar. Na maior parte de las monçones de la staçon caliente, ls bientos dominantes sopran d'oeste i ténen tendéncia a subir i porbocar cantidades seneficatibas de chuba, debido a la cundensaçon d'oupor ne l'aire an ascenson. Inda assi, l'antensidade i duraçon de las chubas nun ye uniforme d'anho para anho. Por outro lhado, nas monçones d'ambierno ls bientos dominantes sopran d'este i ténen tendéncia a dibergir, diminuir d'antensidade i porbocar secas.

Ls percipales sistemas de monçon ne l mundo son las monçones africana, asiática i australiana. L termo fui einicialmente ousado na Índia, Bangladeche, Paquiston i países bezinos para çcrebir ls grandes bientos sazonales que soprában de sudoeste a partir de l ouceano Índico i de l mar Arábico i que lhiebában chuba antensa pa la region. La progresson de las monçones an direçon als polos ye acelerada pul zambolbimiento dua depresson térmica ne ls cuntinentes asiático, africano i norte-amaricano durante ls meses de maio la júlio, i ne l cuntinente australiano an dezembre.

Brisa costeira

Ber artigo percipal: Brisa

Fexeiro:Sea Lhand Breze.sbg

Regime de brisa nas regiones costeiras: durante l die, l sol calece l mar mais lhentamente de l que a tierra, fazendo cun que l'aire fresco se çloque an direçon a tierra.

An regiones costeiras, las brisas marítimas i terrestres puoden anfluenciar seneficatibamente ls bientos dominantes de detreminada lhocalidade. Cumo l'auga ten maior capacidade térmica de l que a tierra, l sol calece l mar mais lhentamente de l que l terreno de la cuosta. A la medida que la temperatura de la superfice de l terreno oumenta, l'aire por cima deilha ye calecido atrabeç de cunduçon térmica. Este aire caliente ye menos denso de l que l'ambolbente, l que faç cun que suba. Esto causa un gradiente de presson de cerca de 2 melibars antre l'ouceano i a tierra. L'aire fresco por cima de l mar, qu'agora ten maior presson, çloca-se an direçon a tierra, l que cria ua brisa fresca junto a la cuosta. Quando ls bientos de grande scala stan calmos, la fuorça de la brisa marítima ye diretamente proporcional a la defrença antre de temperatura antre a tierra i l mar. Inda assi, se eisistir Biento costeiro superior a 8 nós (15 Km/h) ye pouco probable que se forme ua brisa marítima.

Durante la nuite a tierra arrefece mais debrebe de l que l mar debido a las defrenças de capacidade térmica. Esta altaraçon na temperatura faç cun que la brisa marítima diurna se dissipe. Quando la temperatura de l'aire an tierra se torna menor que la de l mar i, por bias desso, la presson atmosférica ne l mar se torna menor de l que la de a tierra, forma-se ua brisa terrestre, zde que nun eisistan bientos que a eilha se ouponhan.

Bientos lhocales

Percipales bientos locales ne l mundo. Ls bientos lhocales son criados por cundicionantes ne l terreno ó relebo de muntanha.

Ls bientos lhocales son bastante anfluenciados puls eilemientos de paisaige de superfice, percipalmente pul relebo, florestas, bosques, sabanas i eidifícios. Las arbles ténen ampato direto ne ls Bientos i na turbuléncia de l'aire, i andireto na deposiçon de poeiras, na temperatura, na eibaporaçon, na mistura de la coluna d'aire i na regularidade de l Biento, l que ye detreminante, por eisemplo, pa l'anstalaçon de parques eiólicos. Las florestas i ls zertos puoden diminuir ó oumentar, respetibamente, la belocidade de l Biento antre 5 i 15%.

Bientos de muntanha

Fexeiro:Bol d'adonde.sbg

Squema de las óndias de muntanha. L Biento que sopra an direçon a ua muntanha porduç ua purmeira oscilaçon (La). La segunda óndia dá-se mais lhoinge i mais alto. Ne l topo de las óndias forman-se nubres lhenticulares.

An terrenos d'eilebada altitude, l calecimiento de l terreno ye superior al de l'aire ambolbente a la mesma altitude, l que cria ua depresson térmica subre l terreno. An árias de topografie acidentada, la circulaçon de biento antre la muntanha i l bal ye l fator que mais cuntribui pa ls Bientos prebalentes. Las colinas i ls bales distorcen sustancialmente l fluxo d'aire, al oumentar l'atrito antre l'atmosfera i a tierra. Bloqueado pulas muntanhas, l Biento ye defletido paralelamente a a topografie, criando ua corriente de jato. Esta corriente ye capaç d'oumentar la fuorça de Bientos fracos até 45%. La geometrie de l relebo tamien altara la direçon de l Biento.

Quando eisiste un passo na cadeia muntanhosa, ls Bientos atrabessan nel a ua belocidade cunsidrable debido al Percípio de Bernoulli, que çcribe la relaçon ambersa antre belocidade i presson. Depuis de l'atrabessar, la corriente d'aire puode cuntinar turbulenta i errática a la medida que çce até terreno praino. Estas cundiçones custituen un peligro pa las aeronabes qu'aterran ó çcolan. Estes bientos frescos qu'acelírun por antre ls passos de muntanha ténen bários nomes regionales, cumo l bora, tramontana ó mistral. Quando estes Bientos sopran subre l mar, oumentan l'agitaçon de las camadas superiores, l que trasporta las augas ricas an nutrientes pa la superfice i potencia la bida marina.

An regiones muntanhosas, l'antensidade de la distorçon lhocal de la corriente d'aire ye maior. L terreno eirregular porduç turbuléncia i padrones de corrientes amprebesibles, cumo las óndias stacionárias, que puoden ser subrepostas por nubres lhenticulares. A la medida que l'aire se çloca subre muntanhas i belas, forman-se fuortes corrientes ascendentes i çcendentes i turbilhones. La precipitaçon orográfica giralmente ocorre ne l lhado de la muntanha sposto al Biento. Ye causada pul oumiento an ancha scala de l mobimiento de l'aire húmido an circulaçon de l lhado d'adonde sopra l biento, l que proboca l'arrefecimiento adiabático i cundensaçon dessa houmidade. Nas regiones muntanhosas sujeitas a bientos frequentes, giralmente l lhado sposto al biento apersenta un clima mais húmido an relaçon al lhado abrigado de l Biento, un fenómeno que se chama selombra de chuba. Ls bientos çcendentes, cumo l Föhn, son calientes i secos.

Fenómenos meteorológicos

Ne l causo de nubres cumbetibas, cumo acuntece nas troboadas, nun ye la defrença de presson que detremina la direçon de l biento, mas si l'anstabelidade de l'aire. La precipitaçon i l'anjeçon d'aire friu i seco ne ls nibles antermédios de l'atmosfera fázen cun que las nubres séian pressionadas an direçon al tierra, l que cria Bientos çcendentes que forman frentes lhocalizadas de rajada.

Tornado

Ber artigo percipal: Tornado

Fexeiro:F5 tornado Eilie Manitoba 2007.jpg

Tornado d'antensidade F5 an Manitoba an 2007.

Un tornado ye ua coluna d'aire an rotaçon an cuntato simultáneo cula superfice de a tierra i la base de nubres de l tipo cúmulo-nimbos ó, an causos ralos, cúmulos. Ls tornados son de dimenson bariable i giralmente forman un funil de cundensaçon cuja stremidade anferior stá an cuntato cula superfice i ye ambolta por ua nubre de poeira i detritos. An média, las belocidades de biento de ls tornados oscilan antre ls 64 i ls 180 Km/h i percorren bários quilómetros antes de se dissipáren. An causos ralos, puoden atingir belocidades de biento de mais de 480 Km/h i manter cuntato cula superfice al lhongo de mais de 100 Km. Un tornado puode custituir un peligro para seres houmanos i para eidificaçones. Ambora séian un de ls mais çtrutibos fenómenos meteorológicos, ls tornados ténen ua duraçon mui cúrtie. Mesmo ls de maior duraçon giralmente nun ultrapassan ua hora, ambora haba causos registados de dues horas ó mais.

Downburst

Ber artigo percipal: Downburst

Ne ls microbursts l'aire çloca-se debrebe an direçon al tierra i spalha-se an todas las direçones, porduzindo bientos d'eilebada antensidade i peligrosidade.

Ls bientos de downburst son un fenómeno meteorológico que se forma ne l'anterior de troboadas quando ocorre acumulaçon suficiente d'aire arrefecido pula chuba. Al cuntrairo de ls bientos nun tornado, ls bientos dun downburst nun son rotatibos. L'aire arrefecido, al çcer debrebe i atingir l tierra, spalha-se an todas las direçones i porduç bientos de grande antensidade. Ls downbursts secos stan associados la troboadas cun mui pouca chuba, anquanto ls downbursts húmidos son gerados por troboadas cun grande cantidade de chuba. Ls microbursts son downbursts mui pequeinhos cun bientos que se prolongan até 4 Km de l punto d'ampato, anquanto que ls bientos de ls macrobursts se prolongan por mais de 4 Km. Ls derechos son formas de bientos downburst mais fuortes caratelizados por tempestades de Biento an lhinha reta. Ls downbursts crian cisalhamiento de l biento i microbursts, ls quales son bastante peligrosos pa l'abiaçon, puoden porduzir bientos fuortes de 5 a 30 minutos de duraçon, cun belocidades até 75 m/s, i causar stragos semelhantes als tornados. Ls downbursts tamien ocorren cun mui mais frequéncia que ls tornados.

Lhinha d'anstabelidade

Ber artigo percipal: Lhinha d'anstabelidade

Ua lhinha d'anstabelidade ye ua lhinha de troboadas seberas que se puode formar al lhongo dua frente frie. Estes fenómenos son giralmente caratelizados por eilebada precipitaçon, granizo, centeilhas frequentes, Bientos d'eilebada antensidade an lhinha reta i, possibelidade de tornados ó trombas d'auga. Cula sceçon de ls tornados, ls bientos que causan mais stragos ténen ourige nas lhinhas d'anstabelidade.

Ciclones

Ber artigos percipales: Ciclone tropical, Ciclone stratropical e Tempestade de biento ouropeia

Ciclone tropical Catarina an 2004 cun bientos de 176 Km/h de belocidade.

Ls ciclones tropicales, ó tufones, puoden causar bientos d'antensidade mui eilebada. Estes bientos son capazes de porbocar prejuízos na bida marina na superfice ó acerca de la superfice de l'auga, cumo ye l causo de ls recifes de coral. Ls ciclones stra-tropicales mais seberos stan na ourige de las tempestades de Biento ouropeias que se zambolben a partir de bientos ne l Atlántico Norte. Estas tempestades ocorren percipalmente ne l'outonho i ne l'ambierno.

Tempestades d'arena

Ber artigo percipal: Tempestade d'arena

Ua tempestade d'arena ye ua forma pouco quemun de tempestade de biento caratelizada pula eisisténcia de grande cantidade d'arena ó partículas de poeira trasportadas pul biento. Las tempestades de poeira apersentan numerosos riscos. Debido a la besibelidade reduzida, oumenta l risco de colisones antre beiclos ó aeronabes. Las partículas puoden tamien diminuir la cantidade de ouxigénio absorbida puls pulmones, podendo porbocar asfixia, ó porbocar lhesones ne ls uolhos debido l'abrason.

Cisalhamiento

Ber artigo percipal: Cisalhamiento de l biento

Prumas de cristales de carambelo de cirrus uncinus an que se ouserba las rápidas altaraçones de belocidade i direçon probocadas pul cisalhamiento de l biento.

L cisalhamiento de l Biento, ó gradiente de biento, ye ua súbita altaraçon na belocidade i direçon de l Biento al lhongo dun período relatibamente cúrtio de tiempo i de spácio. L cisalhamiento de l biento puode ser debedido nas cumponentes bertical i horizontal. L cisalhamiento horizontal ocorre nas frentes d'aire junto a la cuosta, anquanto que l cisalhamiento bertical ocorre acerca de la superfice, ambora tamien puoda ocorrer nas camadas superiores de l'atmosfera acerca de las corrientes de jato. L'ocorréncia de cisalhamiento ye quemun acerca de microbursts i downbursts probocados por tempestades de troboada, frentes d'aire, árias de corrientes de jato de baixa antensidade, muntanhas, eidifícios, aerogeradors, i barcos a la bela.

L cisalhamiento, tanto bertical cumo horizontal, ten un ampato seneficatibo durante l'aterraige i çcolaige d'aeronabes i puode porbocar la perda súbita de belocidade, l que ten cunsequéncias potencialmente zastrosas. Para para alhá de tamien anterferir cul mobimiento de l sonido, l cisalhamiento bertical antenso na troposfera puode inibir l zambolbimiento de ciclones tropicales.

Anfluéncia na natureza

An climas áridos, la percipal fuonte de eroson ye l biento. La circulaçon giral de l'atmosfera trasporta partículas de poeira de pequeinha dimenson subre ls ouceanos i al lhongo de miles de quilómetros an relaçon a la sue ourige. Ls ansetos migratórios son trasportados puls Bientos predominantes, anquanto que las abes tiran partido de las cundiçones de l Biento de modo a bolar ó planar.

Eroson eiólica

Ber artigo percipal: Eroson eiólica

Formaçon rochosa ne l praino andino de la Bolíbia, sculpida pula eroson de l Biento.

Trasporte de poeira de l zerto de l Sara pul biento atrabeç de l mar Burmeilho.

L'eroson puode ser l resultado de la mobimentaçon de materiales probocada pul biento. Esisten dous porcessos percipales. An purmeiro, l biento proboca l lhiebantamiento de pequeinhas partículas ó detritos rochosos que son trasportados para outra region. Esto ye chamado deflaçon. An segundo, estas partículas an suspenson puoden ambater contra oubjetos sólidos, l que causa eroson atrabeç de abrason. L'eroson eiólica ocorre giralmente an árias cun pouca ó nanhue begetaçon i, na maior parte de ls causos, an árias adonde la plubiosidade ye ansuficiente para permitir begetaçon. Por eisemplo, na formaçon de dunas d'arena nua praia ó ne l zerto.

Las tempestades de poeira afetan las plantaçones, pessonas, centros ourbanos i até mesmo l clima. Esisten bárias chamaçones lhocales pa ls Bientos associados cul trasporte de sedimientos i tempestades d'arena i de poeira. L Biento Calima trasporta poeira de l zerto de l Sara pa las ilhas Canárias. L harmaton trasporta poeira durante l'ambierno pa l golfo de la Guiné. L siroco trasporta poeira de l norte de África pa l sul de la Ouropa debido al mobimiento de ls ciclones stratropicales al lhongo de l mar Mediterráneo. L khamsin ye un biento probocado puls sistemas de tempestade primaberis an mobimiento na parte ouriental de l Mediterráno, que fázen cun que la poeira se çloque atrabeç de l Eigito i de la península arábica. L shamal ye probocado por frentes fries que lhiebantan poeira pa l'atmosfera durante bários dies cunsecutibos i qu'afetan bários países de l golfo pérsico.

Ls sedimientos flubiales trasportados pul Biento dan ourige la depósitos dun sedimiento fino chamado lhoisse. Ye un inerte homogéneo, giralmente sin stratificaçon, poroso, friable, muitas bezes calcairo, fino, lhimoso i de ton amarelhado. Este sedimiento giralmente ocorre na forma dun manto de grande dimenson que cobre árias de cientos de quilómetros quadrados i dezenas de metros de spessura, frequentemente an costielhas berticales ó de grande anclinaçon. L lhoisse tende a zambolber-se an tierras ricos. Sob cundiçones climatéricas faborables, las árias de lhoisse stan antre las mais férteis ne l mundo pa la prática de agricultura. Ua beç que ls depósitos de lhoisse son geologicamente anstables por natureza i sofren eroson mui debrebe, ye frequente ls agricultores plantáren eilemientos de resisténcia a l'açon de l biento, cumo arbles.

Anfluéncia nas plantas

Fexeiro:Eipilobiun hirsutun - Sed heiad - 1.jpg

Muitas plantas, cumo l eipilóbio-eriçado, dependen de l'açon de l biento para propagar las sues semientes.

Fexeiro:Coarse wody debris 6407.JPG

Nas florestas, l derrube d'arbles pul biento cria abierturas ne l dossel, l qu'oumenta l'antensidade de luç ne l sub-bosque.

La çperson de semientes pul Biento (anemocoria) ye ua de las percipales formas de desseminaçon de semientes. La çperson pul biento puode assumir ua de dues formas básicas: las semientes puoden ser trasportadas pula brisa ó, an altarnatiba, puoden flutuar suabemente até al tierra. Ls eisemplos clássicos destes macanismos de çperson son l diente-de-lhion, que ténen un papilho aneixo a las semientes i puode ser trasportado al lhongo de grandes çtáncias, i l ácer, cujas semientes ténen asas i flutuan até al tierra. Ua de las zbantaiges de la çperson pul biento ye qu'eisige ua porduçon de semientes abundante para maximizar la porbabelidade dua semiente aterrar nun lhocal adequado a la germinaçon. Este macanismo de çperson apersenta tamien alguas zbantaiges eibolutibas. Por eisemplo, las asteraceae an ilhas tenden a apersentar menor capacidade de çperson (maior massa de la semiente i menor papilho) an relaçon a la mesma spece ne l cuntinente. L'uso de l biento cumo macanismo de çperson ye quemun antre muitas speces daninhas ó ruderales. La anemofelia ye un porcesso similar a l'anemocoria, cula defrença de ser l pólen a ser çperso pul biento. Ua grande cantidade de famílias de plantas son çpersas desta forma, que ye prerida quando ls andibíduos de las speces de plantas dominantes se ancontran cuncentrados an pouco spácio.

L biento tamien lhemita l crecimiento de las arbles. An regiones costeiras i muntanhas eisoladas, la lhinha d'arbles ancontra-se muitas bezes a ua altitude mui anferior de l qu'an sistemas muntanhosos cumplexos, debido a la maior sposiçon als Bientos fuortes. Ls bientos d'altitude eroden l tierra pouco spesso i causan stragos ne ls galhos i galhos de las arbles. L biento fuorte puode inda derrubar ó arrincar arbles de l tierra, fenómeno qu'ocorre cun maior frequéncia ne l lhado de la muntanha sposto als Bientos ascendentes i an arbles de maior eidade. Las bariadades costeiras d'alguas plantas, cumo la Picea sitchensis ó uba-de la-praia, son podade las naturalmente pul biento i salitre na lhinha de cuosta. L biento puode tamien porbocar danos nas plantas atrabeç de l'abrason d'arenas. Ls bientos fuortes trasportan pequeinhos detritos minerales qu'arremessan pul aire la belocidade antre ls 40 i ls 65 Km/h. Estas arenas causan rompen las células de las plantas, tornando-las bulnerables a l'eibaporaçon i a la seca. Las plantas respunden l'esta abrason trasferindo l'einergie neçaira al crecimiento de l caule i de las raízes pa la reparaçon de ls danos, buoltando al ritmo de crecimiento normal al fin d'alguas sumanas.

Anfluéncia ne ls animales

Fexeiro:Phoenicoterus roseus flight (Walbis bay).jpg

Muitos ansetos i abes migratórias tiran partido de l biento nas rotas de migraçon, l que les permite percorrer çtáncias cunsidrables d'outra forma ampossibles.

Las abes tiran partido de las cundiçones de l biento de modo a bolar ó planar. La migraçon d'abes ampeça-se cun bários grupos d'abes çpersos al lhongo dua frente de grande dimenson que depuis se bai streitando nua ó mais rotas. Ls percursos de las rotas migratórias seguen muitas bezes cadeias muntanhosas ó lhinhas de cuosta, por bezes rius, i puoden tirar partido de las corrientes d'aire ascendentes ó d'outros padrones de Biento. Giralmente la rota ye defrente cunsuante l sentido migratório. Inda assi, l biento fuorte puode tamien ampurrar las abes para fura de rota i porbocar la queda an massa d'abes migratórias que por bezes ye ouserbada an regiones costeiras. Ls ansetos migratórios tamien benefician ó stan adatados a detreminados regimes de Bientos, l que les permite percorrer grandes çtáncias ampossibles de percorrer solo cula sue fuorça. Antre ls ansetos migratórios que benefician de l biento stan las checharras, gafanhotos i las abeilhas africanizadas. Giralmente, a migraçon ten un çtino fixo, l que requer nabegaçon i ourientaçon percisas i correçones custantes an relaçon als bientos cruzados. Muitos ansetos migratórios cunseguen sentir la belocidade i direçon de l Biento, fazendo las correçones neçairas.

L ganado bobino i obino ye suscetible al resfriamiento pul biento, un fenómeno causado por ua cunjugaçon de Biento superior a 40 Km/h i baixas temperaturas, que torna la proteçon de ls pélos i de la lhana ineficaç. Ambora ls pinguines possuan ua camada de gordura i penas que ls protege de l friu de l'auga i de l'aire, las barbatanas i pies apersentan menor eimunidade. Na Antártida, ls pinguines-amperador agrupan-se antre si para subrebibir al biento gilado, altarnando cuntinamente ls nembros ne l sterior de l grupo. Este cumportamiento permite diminuir la perda de calor an 50%. Durante l'ambierno, las picas custroen ua bedaçon de xeixos para ampedir que las plantas i yerbas armazenadas séian lhiebadas pul biento. Las antenas de las baratas son stremamente sensibles al biento, l que las ajuda a antecipar ataques de potenciales predadors, cumo ls sapos. Ls alces ténen un sentido apurado d'olfato capaç de detetar potenciales predadores a fabor de l biento até ua çtáncia de 800 metros. Un oumiento de la belocidade de l biento arriba de 15 Km/h abisa las gaibotas-heiperbóreas para oumentar la forraige i ataques aéreos a las urias.

Aprobeitamiento de l biento

Einergie

Ber artigo percipal: Einergie eiólica

Ls aerogeradors de ls parques eiólicos porduzen eiletricidade a partir de la einergie eiólica.

La çlocaçon d'aire atrabeç de aerogeradors ó belas ten l potencial de porduzir einergie macánica seneficatiba. An molinos ó ne l'ampulso de belas de nabegaçon, esta einergie macánica ye aprobeitada diretamente. Mas l'uso atual mais quemun ye na atibaçon d'aerogeradores que trasforman l'einergie macánica an einergie eilétrica. L'einergie de l biento ye ua altarnatiba als cumbustibles fósseis, d'eilebada çponibelidade, renobable, lhimpa, cun reduzida acupaçon de l tierra i cuja porduçon nun eimite gases d'eifeito de stufa. Un parque eiólico ye custituído por un ó mais aerogeradores lhigados a la rede eilétrica. Esta fuonte d'einergie ye pouco çpendiosa i, por bezes, cun menores custos an relaçon a las centrales de carbon ó gáç natural. Ambora l Biento offshore seia mais fuorte i stable de l qu'an tierra i ls parques eiólicos marítimos téngan menor ampato bisual, ls custos de manutençon son seneficatibamente maiores.

L'einergie eiólica ye bastante cunsistente d'anho para anho, ambora se berifiquen bariaçones seneficatibas al lhongo de cúrtios anterbalos de tiempo, l que faç cun que seia ousada an cunjunto cun outras fuontes d'einergie eilétrica. A la data de 2015, cerca de 83 países an to l mundo usában l'einergie eiólica para fornecimiento de la rede eilétrica. An dezembre de 2014, l total de capacidade d'einergie eiólica anstalada fui de 369553 MW. La porduçon d'einergie eiólica ancontra-se an rápido crecimiento i corresponde atualmente a 4% de to l cunsumo d'eiletricidade ne l mundo.

Nabegaçon

Ber artigos percipales: Mareaçon, Beleiro, Nabegaçon a la bela e Nabegaçon aérea

Na mareaçon, la cunfiguraçon de las belas nua ambarcaçon permite nabegar nua grande amplitude de direçones, cula sceçon de la zona burmeilha. Ne l diagrama, l biento berdadeiro ye custante (B_T), anquanto que la belocidade de l barco (B_B) i l biento aparente (B_La) barian cunforme la direçon.

Las belas son aerofólios qu'aprobeitan la corriente d'aire fornecida pul biento i l mobimiento de l'ambarcaçon. Para tirar partido de l biento para gerar fuorça, las belas funcionan de dous modos: un modo d'ampurrar i un modo de puxar. Ne l modo de puxar, quando l barco stá a fabor de l biento la fuorça de l ciento simplesmente ampurra la bela. La fuorça an açon ye fundamentalmente la resisténcia aerodinámica. Ne l modo de puxar, quando l barco stá contra l biento, l'aire que sopra de lhado ye redirecionado an direçon a la popa. D'acuordo cula terceira lhei de Newton, l'aire sofre aceleraçon i la bela ye ampulsionada por ua fuorça na direçon ouposta. Esta fuorça proboca ua defrença de presson antre ls dous lhados de la bela, eisistindo ua region de baixa presson na parte de la frente de la bela i ua region d'alta presson na parte de trás.

Anque eisistiren bários tipos de beleiros, todos ténen bárias caratelísticas an quemun, cumo l casco, apareilho i mastro, l qual sustenta las belas que tiran partido de la fuorça de l biento para ampulsionar l'ambarcaçon. Las biaiges oceánicas la bela puoden lhiebar bários meses. Ls peligros mais quemuns na nabegaçon marítima a la bela son quedar parado debido a la falta de biento ó ser zbiado de la rota debido a tempestades ó bientos que nun permiten al barco abançar na direçon zeiada. Ua tempestade biolenta puode porbocar un afogamiento i la perda de bidas.

An aeronabes aerodinámicas que tiran partido de l'aire, l Biento afeta la belocidade an tierra. An aeronabes mais lhebes que l'aire, l biento puode tener un papel seneficatibo na sue çlocaçon ó rota ne l tierra. La belocidade de l Biento de superfice ye giralmente l percipal fator que detremina las ouparaçones de bo an aeroportos. Las pistas de ls aeródromos son porjetadas tenendo an cunta las direçones de biento quemuns na ária adonde se situan. Ambora an detreminadas circunstáncias puoda ser necessairo çcolar cun biento de cauda, giralmente l biento de proa ye mais faborable. L biento de cauda oumenta la çtáncia de çcolaige neçaira i diminui l gradiente de chubida.

Meteorologie

L biento ye un de ls percipales eilemientos de ls sistemas meteorológicos. L biento oubtén einergie na defrença de temperatura de l'atmosfera que, por sue beç, depende de l'ansolaçon solar. Inda assi, la superfice i la forma de ls cuntinentes de la Tierra son eirregulares i l'ansolaçon depende nun solo de la staçon de l'anho mas tamien de la persença ó nó de nubres. Assi, la prebison meteorológica de l biento depende de l'anteraçon de múltiplos fatores an cadeia – eifeito dominó – cumo la relaçon cun outros bientos, las defrenças de temperatura antre dues zonas geográficas ó antre dues camadas de l'atmosfera, de la rotaçon de la Tierra, de la grabidade, de las cundicionantes de l relebo, etc. Por eisemplo, un ciclone tropical que se forme ne l Atlántico puode çlocar-se pa l golfo de l México i dissipar-se na region de ls Grandes Lhagos de la América de l Norte, afetando todos ls bientos lhocales na sue trajetória. L'ourige deste ciclone puode deber-se a un zeiquilíbrio gerado por un cabado d'altitude probeniente de l zerto de l Sara que se çlocou pa l Atlántico debido al anticiclone de ls Açores. La prebison de l biento a bários dies ye possible grácias a la resoluçon de eiquaçones primitibas atmosféricas de las fuorças persentes lhiebando an cunta todos ls fatores.

Mediçon

Anemómetro de copo nua staçon meteorológica remota

Fexeiro:Ocluded mesocyclone tornado5 - NOAA.jpg

Tornado mesociclónico an Oklahoma

La direçon de l Biento ye giralmente spressa d'acuordo cula direçon an que l Biento ten ourige. Por eisemplo, l Biento de nortada sopra de l norte para sul. Ls cata-Bientos giran subre si própios para andicar la direçon de l Biento. Las mangas de Biento, ousadas percipalmente an aeroportos, nun solo andican la direçon cumo tamien puoden ser ousadas para stimar la belocidade de l Biento d'acuordo cul ángulo de la manga. La belocidade de l Biento ye medida cun anemómetros, sendo ls mais quemuns ls de copo i d'hélice. Quando son neçairas mediçones de maior percison, cumo an ambestigaçon científica, l Biento puode ser medido pula belocidade de propagaçon de senhales ultrassónicos ó pul eifeito de la bentilaçon na resisténcia dun arame calecido. Un outro tipo d'anemómetro usa tubos de Pitot que tiran partido de l defrencial de presson antre un tubo anterior i outro sterior spostos als Biento. La presson dinámica assi oubtida ye depuis ousada para calcular la belocidade de l Biento.

Na generalidade de l mundo, la mediçon de la belocidade média de l Biento ye feita a ua altura de 10 metros i son registados ls balores la cada anterbalo de 10 minutos. Ne ls registos de ls Stados Ounidos, l'anterbalo médio para ciclones tropicales ye de 1 minuto, i de 2 minutos pa las restantes ouserbaçones meteorológicas. Na Índia, ls relatórios de la belocidade sustentada de l Biento ténen por base un anterbalo de trés minutos. Coincer i specificar l'anterbalo de tiempo ye fundamental, ua beç que la belocidade sustentada de l Biento a un minuto ye giralmente 14% maior de l que la dieç minutos.

Na ouserbaçon de ls Bientos l'alturas eilebadas son ousadas radiossondas, que permiten detreminar la belocidade atrabeç de l rastreio de la sonda por GPS, nabegaçon rádio ó radar. An altarnatiba, ye tamien possible registar l mobimiento de l balon meteorológico que sustenta la sonda a partir de l tierra usando teodolitos. Antre las técnicas de deteçon remota pa l'ouserbaçon de l Biento stan l SODAR, lhidares Doppler i radars, ls quales permiten medir l'eifeito Doppler de la radiaçon eiletromagnética çpersa ó refletida nas partículas ó moléculas de l'atmosfera. Ls radares permiten tamien medir l'antensidade de l'agitaçon oceánica a partir d'abiones, que puode ser ousada para stimar la belocidade de l Biento.

La rajada de Biento mais antensa de qu'hai registo acunteciu na ilha de Barrow na cuosta australiana, tenendo atingido ls 408 Km/h durante l ciclone tropical Oulebia an 10 d'abril de 1996. L recorde anterior, de 372 Km/h, tenie sido registado ne l Monte Washington (Nuoba Hampshire) an 12 d'abril de 1934.

Repersentaçon cartográfica

Mapa meteorológico an que la belocidade i direçon de l Biento son andicados por setas de Biento. Cada lhinha cumpleta na seta corresponde a 10 nós i cada triángulo a 50 nós.

Ls mapas meteorológicos de superfice giralmente repersentan la direçon i belocidade de l Biento atrabeç de setas de Biento. Nestes simblos, la belocidade ye andicada atrabeç de lhinhas ó triángulos na stremidade de la seta:

• Cada meia lhinha repersenta 5 nós (9,3 Km/h) de Biento.
• Cada lhinha cumpleta repersenta 10 nós (19 Km/h) de Biento.
• Cada triángulo prenchido repersenta 50 nós (93 Km/h) de Biento.

La direçon de las setas ye repersentada d'acuordo cula direçon de l Biento. Por eisemplo, un Biento que sopre de nordeste será repersentado cun ua lhinha que se prolonga de l círclo an direçon la nordeste. Na stremidade nordeste desta lhinha ancontran-se las lhinhas ó triángulos. La repersentaçon de las setas de Biento nun mapa permite detreminar eisotacas – lhinhas d'eigual belocidade de l Biento. Las eisotacas son specialmente úteles ne l diagnóstico de la lhocalizaçon de las corrientes de jato ne ls mapas de presson atmosférica, i situan-se giralmente arriba de ls 300 hPa.

Las rosas de ls Bientos son ferramientas gráficas ousadas puls meteorologistas para repersentar de forma sucinta cumo ye que la belocidade i direçon de l Biento son giralmente çtribuídas nua detreminada lhocalizaçon. Repersentada subre un sistema de cordenadas polares, ua rosa de ls Bientos mostra quon frequentes son ls Bientos que sopran dua direçon an particular. L cumprimiento de cada eixe al redror de l círclo ye proporcional a la frequéncia cun que l Biento sopra de detreminada direçon al lhongo de detreminado anterbalo de tiempo. Cada círclo cuncéntrico repersenta ua frequéncia, zde l zero ne l centro i oumentando na direçon de ls círclos steriores. Las rosas de ls Bientos puoden repersentar inda outros dados; por eisemplo, cada eixe puode tener atribuído un código de quelores d'acuordo cul anterbalo de la direçon de l ciento. Las rosas de ls Bientos giralmente úsan 8 ó 16 puntos cardeales, ambora alguas puodan apersentar 32 subdebisones.

Scalas de fuorça de l Biento

Ber tamien: Scala de Beaufort, Escala de ciclones tropicales, i Análeze meteorológica de superfice

La scala de Beaufort ouferece ua çcriçon ampírica de la belocidade de l Biento cun base na ouserbaçon de las cundiçones de l mar. Era einicialmente debedida an treze nibles, tenendo sido oumentada para 17 nibles na década de 1940. Eesisten bários tenermos para defrenciar ls Bientos d'acuordo cula sue belocidade média cumo araige, Biento fuorte, temporal ó furacon. Na scala de Beaufort, l Biento fuorte, por eisemplo, ye defenido cumo l Biento de belocidade média antre 28 i 33 nós i l Biento mui fuorte antre 34 i 40 nós. Un temporal çfeito apersenta Bientos de Modelo:Cumbert la Modelo:Cumbert. Inda assi, la treminologie pa ls ciclones tropicales ye defrente de region para region. La maior parte de las regiones oceánicas usa la belocidade média de l Biento para detreminar la catadorie dun ciclone. La tabela seguinte resume las classeficaçones ousadas puls centros meteorológicos regionales specializados:

Scala de Beaufort				Scalas de classeficaçon de ciclones tropicales (balores cun média temporal de 10 min.)
N.º	Belocidade		Zeignaçon	Ouceano Índico Norte IMD	Ouceano Índico Sudoiste MF	Region australiana Pacífico Sul BoM, BMKG, FMS, MSNZ	Pacífico Noroiste JMA	Pacífico Noroiste JTWC	Pacífico Nordiste i Atlántico Norte NHC & CPHC
	nós	Km/h
0	<1	<1	Calma	Depresson	Perturbaçon tropical	Baixa tropical Depresson tropical	Depresson tropical	Depresson tropical	Depresson tropical
1	1–3	1–5	Araiges Lhight air
2	4–6	6–11	Fraco Lhight breze
3	7–10	12–18	Bonançoso Gentle breze
4	11–16	19–30	Moderado Moderate breze
5	17–21	31–39	Fresco Fresh breze	Depresson
6	22–27	40–50	Mui fresco Strong breze
7	28–33	51–61	Fuorte Moderate gale	Depresson perfunda	Depresson tropical
8	34–40	62–74	Mui fuorte Fresh gale	Tempestade ciclónica	Tempestade tropical moderada	Ciclone tropical (1)	Tempestade tropical	Tempestade tropical	Tempestade tropical
9	41–47	75–87	Tempestuoso Strong gale
10	48–55	88-100	Temporal Whole gale	Tempestade ciclónica antensa	Tempestade tropical antensa	Ciclone tropical (2)	Tempestade tropical antensa
11	56–63	101–117	Temporal çfeito Storn
12	64–72	>118	Furacon Hurricane	Tempestade ciclónica mui antensa	Ciclone tropical	Ciclone tropical antenso (3)	Tufon	Tufon	Furacon (1)
13	73–85								Furacon (2)
14	86–89					Ciclone tropical antenso (4)			Grande furacon (3)
15	90–99				Ciclone tropical antenso
16	100–106								Grande furacon (4)
17	107–114					Ciclone tropical antenso (5)
	115–119				Ciclone tropical mui antenso			Super tufon
	>120			Super tempestade ciclónica					Grande furacon (5)

Sociadade i cultura

Stória

Eesisten eibidéncias que yá an 300 a.C. ls cingaleses de Anuradapura i d'outras cidades de l Sri Lhanca tirában partido de ls Bientos de monçon para alimentar furnaças, eilebando-las a ua temperatura de 1200 °C. Ls purmeiros molinos de Biento fúrun custruídos ne l Modelo:Sec. BII an Siston, ne l Afeganistan. Trataba-se de molinos de eixe bertical lhongo, cun palas de formato retangular. Custituídos por seis la duoze belas de lhona, estes molinos éran ousados para moer milho i catar auga, percipalmente na porduçon de farinha i canha-de-açúcar. Ne l norte de la Ouropa, a partir de l Modelo:Sec. XII ampeçórun a ser ousados de forma stensiba molinos d'eixe horizontal pa la moaige de farinha, muitos deilhes inda hoije eisistentes. La einergie eiólica d'alta altitude, qu'usa lhigaçones por cabo an beç de torres assentes ne l terreno, ye atualmente l foco de bárias ampresas einergéticas la nible mundial.

Anfluéncia an eiBientos stóricos

Fexeiro:Ambincible Armada.jpg

L Biento anfluenciou de forma decesiba bários cunflitos stóricos, cumo an 1588, quando salbou la Anglaterra dua ambason de la Armada Ambencíbel spanhola.

Muitos Bientos anfluenciórun de forma decesiba cunflitos i eiBientos stóricos. Kamikaze ye un termo japonés, giralmente traduzido cumo "Biento debino", que se acradita ser ua dádiba de ls diuses. Acradita-se que tenga sido ousado pula purmeira beç para çcrebir un cunjunto de tufones que se diç tenéren salbo l Japon de dues frotas mongoles lhideradas por Cublai Cana Modelo:Nwrap que atacórun l Japon an 1274 i 1281. L Biento protestante ye un termo para chamar la tempestade qu'an 1588 salbou la Anglaterra dua ambason de la Armada Ambencíbel de Filipe II de Spanha, an que l Biento tubo un papel detreminante, ls ls Bientos faborables que permitiran la Guilherme III ambadir Anglaterra an 1688. Durante la Campanha de l Eigito de Napoleon Bonaparte, ls suldados franceses fúrun detidos i sufocados pul Biento khamsin. Durante la Campanha Norte-Africana de la Segunda Guerra Mundial, tanto las fuorças aliadas cumo alemanas fúrun fuorçadas a anterromper batailhas tamien debido al khamsin. Las própias tempestades criában perturbaçones eilétricas qu'inutelizában las bússolas.

Era de las çcubiertas

Fexeiro:Map of Pertuese Carreira de la Andia.gif

Las rotas de nabegaçon de la Era de ls Çcubrimientos éran calculadas para cuntornar i tirar partido de ls Bientos predominantes.

Ber artigos percipales: Era de las Çcubiertas e Buolta de l mar

Fui l Biento que permitiu la rializaçon de las grandes biaiges de sploraçon de la Era de ls Çcubrimientos a partir de l Modelo:Sec. XB. Un de ls mais seneficatibos abanços tecnológicos de la época fui l'antroduçon de la carabela puls pertueses an meados de l Modelo:Sec. XB, ua ambarcaçon pequeinha mas capaç de nabegar na direçon de l Biento de forma mais eficaç de l que qualquiera outro barco na Ouropa na época. L'amportança de ls Bientos alísios pa la nabegaçon an ambos ls heimisférios era yá coincida puls nabegadores pertueses de l Modelo:Sec. XBI. Las ambarcaçones de la carreira de la Índia cun passaige pul cabo de la Buona Sperança çlocában-se pul Atlántico an direçon al Brasil, tirando partido de ls alísios que sopran de nordeste. Acerca de ls 30° de lhatitude sul, ls pilotos altarában la rota an direçon l'este tirando partido de ls Bientos d'oeste. Na biaige de regresso, la nabegaçon era feita al ancho de la cuosta de África, a fabor de l Biento, tirando partido de ls alísios que sopran de sudeste. Na passaige pula Guiné, nabegában al ancho até als Açores para cuntornar ls Bientos de nordeste i facelitar l regresso la Pertual. Esta técnica de nabegaçon bieno a quedar coincida por buolta de l mar ancho.

Ne l Pacífico, la circulaçon de Biento solo fui coincida puls ouropeus a partir de la biaige de Andrés de Urdaneta an 1565. Durante la época d'ouro de la nabegaçon a la bela, l padron de Bientos custantes fazie cun que detreminados puntos de l globo fússen de fácele ó defícel acesso, l que tubo un ampato seneficatibo na custruçon de ls ampérios ouropeus i, por sue beç, na geografie política moderna. Por eisemplo, ls galeones de Manila nun éran capazes de nabegar contra l Biento. A partir de l Modelo:Sec. XBI, la rota clipper stablecie la lhigaçon mais rápida antre la Ouropa, l Stremo Ouriente, Oustrália i Nuoba Zelándia. Ls clippers percorrian l planeta d'oucidente para ouriente al lhongo de l ouceano austral de modo a tirar partido de ls Bientos fuortes ne ls Roaring Forties, por buolta de l paralelo 40. L'eidade d'ouro de la nabegaçon a la bela treminou an meados de l Modelo:Sec. XIX cul aparecimiento de ls nabios a oupor.

Mitologie i religion

Fujin, dius de l Biento na mitologie japonesa.

An muitas culturas, l Biento ye personificado na forma dun ó mais diuses de l Biento ó splicado anquanto fenómeno subrenatural. Na mitologie griega, ls diuses de l Biento éran Bóreas, Noto, Ouro i Zéfiro. Éolo ye, d'acuordo cun bárias anterpretaçones, l regente l l guardion de ls quatro Bientos. Astreu ye la debindade associada al nacer de l sol que, juntamente cun Eos, la diusa de l nacer de l sol, gerou ls quatro Bientos. Ls antigos griegos tamien ouserbában las cundiçones de l Biento, cumo ye eibidenciado pula Torre de ls Bientos an Atenas. Ls benti son ls diuses romanos de ls Bientos.

Na Índia, Bayú ye l dius hindu de l Biento. Fujin ye l dius japonés de ls Bientos i un de ls mais antigos diuses xintoístas. D'acuordo cula mitologie, Fujin stubo persente na criaçon de l mundo i lhibertou la Tierra de l nubrina al soltar ls Bientos de l sou alforjas. Na mitologie nórdica, Njord ye l dius de l Biento. Eesisten tamien quatro dbärgar chamados Norðri, Suðri, Austri i Bestri que personifican ls quatro Bientos. Na mitologie slaba, Stribog ye l dius de ls Bientos, cielo i tierra, i l'ancestral de ls Bientos de ls uito puntos cardeales.

Çporto

L Biento ye un eilemiento fundamental an bários çportos de cumpetiçon ó atebidades de lhazer, cumo la bela, windsurf, kitesurf parapente, asa-delta, balonismo ó l lhançamiento de papagaios de papel

L Biento ye un eilemiento de çtaque an bários çportos i atebidades de lhazer populares, cumo la asa-delta, balonismo, papagaios de papel, snowkite, kitesurf, parapente, nabegaçon a la bela ó windsurf. La bela ye un çporto náutico recreatibo ó cumpetitibo qu'usa la fuorça de l Biento para çlocar ambarcaçones na auga, sendo possible l mobimiento a fabor de l Biento ó cun Biento lhateral. Atualmente, predominan las ambarcaçones pequeinhas i eisisten trés tipos de cumpetiçones: las junto a la cuosta, las que son rializadas al ancho i las trabessias oceánicas. La bela ye un çporto oulímpico. L windsurf ye un çporto surgido na década de 1970 que cunjuga caratelísticas de la bela i de l surf. Ua prancha de windsurf ye custituída por ua prancha a la qual ye fixo un mastro cun ua bela i ua retranca que permite al beleijador manobrar l'eiquipamiento. La base adonde l mastro se apoia ye de rotaçon lhibre, l que permite al çportista tirar partido de l'ampulso Biento, de forma mui idéntica a la nabegaçon a la bela. L kitesurf ye ua bariante de l windsurf, mas an que la fuorça de l Biento ye aprobeitada nun por ua bela, mas por ua strutura an asa semelhante a la de l parapente. L paraquedismo cunsiste ne l salto d'alebada altitude, giralmente a partir dun abion, usando un paraquedas de material lhebe i flexible. L parapente ye un çporto surgido a partir de l paraquedismo, mas que permite bos mui mais lhongos i cuntrolados debido a ua asa mais cumprida i streita que tira partido de las corrientes ascendentes. Al cuntrairo de l paraquedismo, la çlocaçon puode ser ampeçada nun declibe de l tierra.

L lhançamiento de papagaios de papel, ó kiting, ye ua atebidade recreatiba cun numerosas bariantes. Un papagio ye un oubjeto mais pesado que l'aire custituído por asas, tirantes i pegas. Las asas úsan la fuorça de l Biento para criar arrastro i sustentaçon. La sustenaçon que mantén l papagaio ne l'aire ye gerada pula passaige de l'aire pulas asas, que cria baixa presson na parte anferior i alta presson na parte superior. L'anteraçon cul Biento tamien cria arrastro horizontal na direçon de l Biento i la manobra de ls tirantes permite ourientar l papagaio ne l ángulo correto. L balonismo ye ua modalidade qu'usa balones d'aire caliente. Eesisten dues bariantes: l balon catibo, que ye fixo a un cabo, i l balon lhibre que tira partido de l Biento para rializar çlocaçones al lhongo de çtáncias cunsidrables. L balon ye custituído por un ambelope an nylon, un cesto i un queimador que permite cuntrolar l'altitude.

Prejuízos materiales

Colapso de la Puonte de Tacoma Narrows an 1940 debido a l'açon de l Biento.

Ls Bientos de fuorte antensidade puoden porbocar stragos de natureza bariable. Ambora pouco frequentes, las rajadas d'eilebada antensidade puoden fazer cun que las puontes suspensas balancen i, causo la frequéncia de l Biento seia idéntica a la de l balanço, puoden fazer cun que la puonte seia çtruída, cumo acunteciu na Puonte de Tacoma Narrows an 1940. Até mesmo belocidades cumo 43 Km/h puoden porbocar cortes ne l fornecimiento d'einergie debido a l'açon de ls galhos nas lhinhas d'alta tenson.

Ambora nun seia possible garantir que detreminada spece d'arble ye capaç de rejistir a Bientos ciclónicos, quanto mais perfundas son las raízes, mais resistente ye l'arble al arranque i quanto menos perfundas mais andeble ye la planta a l'açon de l Biento, cumo ye l causo de l eucalito ó abacateiro. Ls Bientos de fuorça ciclónica puoden porbocar stragos sustanciales an habitaçones mobles, danos struturales an fundaçones, partir jinelas i até mesmo remober parte de la pintura d'outomobles. Ls Bientos de belocidade superior a 250 Km/h puoden porbocar la çtruiçon total d'habitaçones i danos seneficatibos an eidifícios de grandes dimensones, anquanto que ls de belocidade superior a 324 Km/h puoden causar la çtruiçon total de struturas feitas pul Home. La scala de furacones de Saffir-Simpson i la Scala Fujita melhorada fúrun criadas para ajudar a stimar la belocidade de l Biento a partir de ls stragos causados por Bientos fuortes relacionados culs ciclones i tornados tropicales i al alrobés.

L Biento ten tamien anfluéncia ne ls ancéndios florestales. Durante l die, a menor houmidade, la maior temperatura i la maior belocidade de l Biento fázen cun que la madeira arda la maior belocidade. La radiaçon solar calece l tierra, criando corrientes d'aire an direçon al topo de la muntanha. Quando anuitece i l tierra arrefece, las corrientes mudan de sentido an direçon al sopé. Ls ancéndios son cundicionados por estes Bientos i muitas bezes çlocan-se acumpanhando las corresntes d'aire pulas muntanhas i puls bales.

La Scala Fujita melhorada (Escala EF) classefica la fuorça de ls tornados ne ls Stados Ounidos cun base ne ls prejuízos por eilhes probocados:

Scala	Belocidade de l Biento		Frequéncia relatiba	Potenciales prejuízos
	mph	Km/h
EF0	65–85	105–137	53,5%	Poucos ó nanhuns. Lhiebantamiento de l rebestimiento d'alguns telhados; alguns danos an caleiras ó ne l rebestimiento de paredes; galhos arrincados de las arbles; tombamiento d'alguas arbles de raízes pouco perfundas. Ls tornados cunfirmados de que nun téngan sido quemunicados prejuízos (por eisemplo, aqueilhes qu'ocorren an campo abierto) son siempre classeficados EF0.	Eisemplo de prejuízos para EF0
EF1	86–110	138–178	31,6%	Moderados. Lhiebantamiento seneficatibo de l rebestimiento de telhados; carabanas tombadas ó cun prejuízos grabes; puortas steriores arrincadas; jinelas i bidros partidos.	Eisemplo de prejuízos para EF1
EF2	111–135	179–218	10,7%	Cunsidrábeis. Telhados de custruçon sólida arrincados; fundaçones de casas an madeira afetadas; carabanas cumpletamente çtruídas; tombamiento d'arbles de grande porte; projeçon d'oubjetos lhebes; outomobles son lhiebantados de l suolo.	Eisemplo de prejuízos para EF2
EF3	136–165	219–266	3,4%	Grabes. Çtruídos andares cumpletos de casas de custruçon sólida; prejuízos grabes an eidifícios de grande dimenson, cumo centros comerciales; capotamiento de camboios; arbles çcascadas; outomobles pesados lhiebantados de l suolo i porjetados; struturas cun fundaçones fracas seberamente çtruídas.	Eisemplo de prejuízos para EF3
EF4	166–200	267–322	0,7%	Stremamente grabes. Casas de custruçon sólida son cumpletamente arrasadas; outomobles i outros oubjetos de grande dimenson son porjetados.	Eisemplo de prejuízos para EF4
EF5	>200	>322	<0,1%	Çtruiçon total. Casas de custruçon sólida son cumpletamente arrasadas i las fundaçones çlocadas; las struturas de beton armado son çtruídas; ls eidifícios mais altos çmoronan ó apersentan deformaçones struturales grabes.	Eisemplo de prejuízos para EF5

Ne l spácio

Fexeiro:Jupiter fron Boyager 1.jpg

Ne l planeta Júpiter ls Bientos puoden atingir belocidades de 100 m/s i fázen çlocar ls gases de l'atmosfera.

L Biento solar ye seneficatibamente defrente de l Biento terrestre, ua beç que ten ourige ne l sol i ye custituído por partículas carregadas que scapórun de la atmosfera solar. L Biento planetairo ye custituído por gases lhebes que scapórun de las atmosferas de ls planetas. Al lhongo de l tiempo, l Biento planetairo puode altarar radicalmente la cumposiçon dessas atmosferas. La maior belocidade de Biento algua beç registada acunteciu ne l çco d'acreçon de l buraco negro IGR J17091-3624, a ua belocidade d'aprossimadamente Modelo:Formatnun:32000000 Km/h, l que corresponde a 3% de la belocidade de la luç.

Noutros planetas

An Bénus, ls fuortes Bientos de 300 Km/h fázen cun que las camadas superiores de las nubres cumpleten ua rotaçon an buolta de l planeta la cada quatro a cinco dies terrestres. Quando ls polos de Marte quedan spostos a la luç solar passado l'ambierno, l dióxido de carbono cungelado sublima-se, criando Bientos fuortes que barren las regiones polares a belocidades d'até 400 Km/h, trasportando ua cantidade seneficatiba de poeira i oupor d'auga. An Júpiter, an zonas de corrientes de jato son quemuns belocidades de Biento de 100 metros por segundo. Ls Bientos de Saturno stan antre ls mais belozes de l sistema solar. La sonda Casseni–Huyges registou picos de cuntralísios d'aprossimadamente 375 metros por segundo. An Urano, ls Bientos de l'heimisfério norte atinge belocidades de 240 metros por segundo acerca de ls 50° de lhatitude. Ne l topo de las nubres de Netuno, la belocidade de ls Bientos prebalentes barie antre 400 m/s ne l'eiquador i 250 m/s ne ls pólos. Ne ls 70º de lhatitude sul, las corrientes de jato d'alta belocidade çlocan-se a 300 m/s.

Biento solar

Ber artigo percipal: Biento solar

Las auroras polares ocorren debido a l'anteraçon de l Biento solar cula magnetosfera de la Tierra.

L Biento solar nun ye custituído por aire, mas si por ua corriente de partículas carregadas – un plasma – porjetadas de la camada superior de l'atmosfera de l Sol a la belocidade de 400 quilómetros por segundo. Esta corriente cunsiste fundamentalmente an eiletrones i protones cun einergie d'aprossimadamente 1 keB i de temperatura i belocidade bariable al lhongo de l tiempo. Estas partículas cunseguen scapar a la grabidade de l Sol debido a l'eilebada temperatura de la corona solar i a l'eilebada cantidade de einergie cinética que las partículas ganhan atrabeç dun porcesso qu'inda nun ye totalmente cumprendido. L Biento solar cria la heliosfera, ua basta region ne l meio antrestelar qu'ambolbe l sistema solar. Ls planetas requíren grandes campos magnéticos de modo a diminuir la ionizaçon de la parte superior de l'atmosfera probocada pul Biento solar. Antre ls outros fenómenos causados pul Biento solar stan las tempestades geomagnéticas, capazes de zatibar redes eilétricas na Tierra, las auroras polares i las caudas de plasma de ls cometas, las quales apuntan siempre na direçon ouposta al Sol.

Biento planetairo

Ber artigo percipal: Scape atmosférico

L Biento na parte superior de l'atmosfera dun planeta permite que ls eilemientos químicos lhebes, cumo l heidrogénio, se çloquen para cima an direçon a la sosfera. Ende, esses gases puoden atingir la belocidade de scape i antrar ne l spácio sideral sin afetar outras partículas de gases. Este tipo de perda de gases dun planeta an direçon al spácio ye chamado Biento planetairo. Al lhongo de l tiempo geológico, este porcesso faç cun que ls planetas ricos an auga, cumo la Tierra, eiboluan para planetas cumo Bénus.

Ber tamien

• Climatologie
• Óndia oceánica de superfice
• Bientos ne l Brasil

Lhigaçones sternas

• Atlas Global de Bientos Arquibado an 2017-02-04 ne l Wayback Machine., Anternational Renewable Einergy Agency