Biquipédia

Statística

 Nota: Pa pula defeniçon de la funçon (i.g. Statística suficiente), cunsulta Statística (funçon).

Statística ye la ciéncia[1] qu'outeliza-se de las teories porbabilísticas para splicar la frequéncia de l'ocorréncia d'eibentos[2], tanto an studos ouserbacionales quanto an spurmiento modelar la aleatoriadade i la ancerteza de forma la stimar ó possibelitar la prebison de fenómenos feturos, cunforme l causo.

Un eisemplo de gráfico

Alguas práticas statísticas ancluen, por eisemplo, l planeijamiento, la sumarizaçon i l'anterpretaçon d'ouserbaçones. Dado que l'oubjetibo de la statística ye la porduçon de a melhor anformaçon possible a partir de ls dados çponibles, alguns outores sugíren que la statística ye un galho de la teorie de la decison.

Debido a las sues raízes ampíricas i sou foco an aplicaçones, la statística giralmente ye cunsidrada ua deciplina çtinta de la matemática, i nun un galho deilha.[3][4]

La statística ye ua ciéncia que se dedica a la coleta, análeze i anterpretaçon de dados. Preocupa-se culs métodos de recolha, ourganizaçon, resumo, apersentaçon i anterpretaçon de ls dados, assi cumo tirar cunclusones subre las caratelísticas de las fuontes donde estes fúrun retirados, para melhor cumprender las situaçones.

Eitimologie

eiditar

L termo statística surge de la spresson an latin statisticun collegiun palhestra subre ls assuntos de l Stado, d'adonde surgiu la palabra an léngua eitaliana statista, que senefica "home de stado", ó político, i la palabra almana Statistik, zeignando la análeze de dados subre l Stado. La palabra fui perpuosta pula purmeira beç ne l seclo XVII, an latin, por Schmeitzel na Ounibersidade de Jena i adotada pul académico alman Godofredo Achenwall. Aparece cumo bocabulairo na Anciclopédia Británica an 1797, i adquiriu un seneficado de coleta i classeficaçon de dados, ne l'ampeço de l seclo XIX.

Stória

eiditar
 Ber artigo percipal: Stória de la statística

D'acuordo cula Rebista de l Anstituto Anternacional de Statística, "Cinco homes, Heirmann Cunring, Gottfried Achenwall, Johann Peter Sussmilch, John Graunt i William Petty yá recebírun l'honra de séren chamados de fundadores de la statística, por defrentes outores."[5]

Alguns outores dízen que ye quemun ancontrar cumo marco enicial de la statística la publicaçon de l "Ouserbationes on the Vills of Mortality" (Ouserbaçones subre ls Sensos de Mortalidade, 1662) de John Graunt. Las purmeiras aplicaçones de l pensamiento statístico stában buoltadas pa las necidades de Stado, na formulaçon de políticas públicas, fornecendo dados demográficos i eiquenómicos. L'abrangéncia de la statística oumentou ne l'ampeço de l seclo XIX para ancluir l'acumulaçon i análeze de dados de maneira giral. Hoije, la statística ye largamente aplicada nas ciéncias naturales, i sociales, anclusibe na admenistraçon pública i pribada.

Sous fundamientos matemáticos fúrun postos ne l seclo XVII cul zambolbimiento de la teorie de las porbabelidades por Pascal i Fermat, que surgiu cul studo de ls jogos d'azar. L método de ls mínimos quadrados fui çcrito pula purmeira beç por Carl Friedrich Gauss cerca de 1794. L'uso de cumputadores modernos ten permitido la cumputaçon de dados statísticos an ancha scala i tamien tornórun possible nuobos métodos antes ampraticables.

Fundamientos

eiditar

Ligaçones para statística ouserbacional fenómeno son coletados puls fenómenos statísticos.

  • Statística anferencial ye l cunjunto de técnicas outelizadas para eidantificar relaçones antre bariables que repersenten ó nun relaçones de causa i eifeito;
  • Statística robusta ye l cunjunto de técnicas outelizadas para atenuar l'eifeito d'outliers i preserbar la forma dua çtribuiçon tan aderente quanto possible als dados ampíricos.

La statística nun ye ua ferramienta matemática que ne ls anforma subre l quanto de erro nuossas ouserbaçones apersentan subre la rialidade pesquisada. La statística baseia-se na mediçon de l'erro qu'eisiste antre la stimatiba de quanto ua amostra repersenta adequadamente la populaçon de la qual fui straída. Assi l coincimiento de teorie de cunjuntos, análeze cumbinatória i cálclo son andispensables para cumprender cumo l'erro se cumporta i la magnitude de l mesmo. Ye l'erro (erro amostral) que define la culidade de l'ouserbaçon i de l delineamiento spurmental.

La faceta dessa ferramienta mais palpable ye la statística çcritiba. La çcriçon de ls dados coletados ye quemumente apersentado an gráficos ó relatórios i sirbe tanto la prospeçon dua ó mais bariables para posterior aplicaçon ó nun de testes statísticos bien cumo l'apersentaçon de resultados de delineamientos spurmentales.

Nós çcribemos l nuosso coincimiento (i) de forma matemática i tentamos daprender mais subre aqueilho que podemos ouserbar. Esto requer:

  • L planeijamiento de las ouserbaçones por forma a cuntrolar la sue bariabelidade (cuncepçon de l spurmiento);
  • Sumarizaçon de la coleçon d'ouserbaçones;
  • Anferéncia statística - oubter un cunsenso subre l que las ouserbaçones ne ls dízen subre l mundo qu'ouserbamos.

An alguas formas de statística çcritiba, nomeadamente mineraçon de dados (data mening), ls segundo i terceiro passos tornan-se normalmente mais amportantes que l purmeiro.

La porbabelidade dun eibento ye frequentemente defenida cumo un númaro antre zero i un. Na rialidade, mas, nunca hai situaçones que téngan porbabelidades 0 ó 1. Bocé puode dezir que, por induçon, l sol eirá cierta mente nacer manhana, mas, i se acuntecer un eibento stremamente amprobable que l çtrua?

Normalmente aprossimamos la porbabelidade d'algo para cima ó para baixo porque eilhas son tan probables ó amprobables d'ocorrer, que ye fácele de reconhecé-las cumo porbabelidade dun ó zero. Antretanto, esso puode liebar a zamtendimientos i cumportamientos peligrosos, porque ye defícel çtinguir antre, ua porbabelidade de 10−4 i ua de 10−9, la çpeito de la grande defrença numérica antre eilhas. Por eisemplo, se bocé spera atrabessar ua strada 105 ó 106 bezes na sue bida, defenir l risco d'atrabessá-l'an 10−9 senefica que bocé stá bien siguro pul resto de la sue bida. Antretanto, un risco de 10−4 senefica que ye bien probable que bocé tenga un acidente, mesmo qu'antuitibamente un risco de 0,01% pareça mui baixo.

Statística cumputacional

eiditar

L crecimiento rápido i sustentados ne l poder de processamiento de ls cumputadores a partir de la segunda metade de l seclo XX tubo un fuorte ampato na prática de la statística. Ls modelos statísticos mais antigos éran quaije siempre lineares, mas ls cumputadores modernos junto cun algoritmos numéricos apropiados, causórun un oumiento de l'antresse ne ls modelos nó-lineares (specialmente redes neurales i arbles de decison) assi cumo na criaçon de nuobos tipos, cumo l modelo linear generalizado i l modelo multi-nible.

L'oumiento na capacidade de cumputaçon tamien ten liebado a la popularizaçon de métodos que demandan muitos cálclos baseados an reamostraige (an anglés i ne l jargon de l meio resampling), cumo testes de permutaçon i botstrap, anquanto técnicas cumo la amostraige de Gibbs ten feito cun que ls métodos de Bayes queden mais fáceles. La reboluçon anformática tamien ten liebado a un oumiento na énfase na statística "spurmental" i "ampírica". Un grande númaro de softwares statísticos, d'uso tanto giral cumo specífico stan çponibles ne l mercado.[6]

Aplicaçones

eiditar

Alguas ciéncias úsan la statística aplicada tan stensibamente qu'eilhas ténen ua treminologie specializada. Estas deciplinas ancluen:

Statística forma ua ferramienta chabe ne ls negócios i na andustrializaçon cumo un to. Ye outelizada la fin d'antender sistemas bariables, cuntrole de porcessos (chamado de "cuntrole statístico de porcesso" ó CEP), custos financeiros (cuntábil) i de culidade i para sumarizaçon de dados i tamien tomada de decison baseada an dados. An nessas funçones eilha ye ua ferramienta chabe, i ye la única ferramienta sigura.

Refréncias

  1. ↑ Ounibersidade Federal de l Stado de l Pará - Estatística: poderosa ciéncia al alcance de todos[lhigaçon einatiba]
  2. ↑ Weber, Saulo Anrique (2006). «Zambolbimiento de Nuoba Funçon Densidade de Porbabelidade para Abaluaçon de Regeneraçon Natural» (PDF). Ounibersidade Federal de l Paraná. Cunsultado an 2 de febreiro de 2012 
  3. ↑ More, David (1992). Statistics fur the Twenty-First Century. Washington, DC: The Mathematical Association of America. pp. 14–25 
  4. ↑ Chance, Beth L.; Rossman, Allan J. (2005). .com/iscan/preface.pdf Ambestigating Statistical Cuncets, Applicationes, and Methods Cunsulte valor |url= (ajuda) (PDF). [S.l.]: Duxbury Press. ISBN 978-0495050643  [lhigaçon einatiba]
  5. ↑ WILLCOX, Walter (1938) The Founder of Statistics. Rebiew of the Anternational Statistical Anstitute 5(4):321-328.
  6. ↑ «Statística Cumputacional». UNICAMP. Cunsultado an 2 de febreiro de 2012 

Bibliografie

eiditar
  • TRIOLA, Mário F. Antroduçon a la Statística. LTC. 10a eidiçon 2008. 722p. ISBN 85-216-1586-8
  • MANN, Pren S. Antroduçon a la Statística. LTC. 5a eidiçon 2006, 774p. ISBN 85-216-1506-X
  • WITTE, John S.; WITTE, Robert S. Statística. LTC. 7a eidiçon 2005. 506p. ISBN 85-216-1441-1
  • BUSSAB, Wilton. Statística Básica. Saraiba. 5a eidiçon 2006. 540p. ISBN 85-02-03497-9
  • MOORE, David S. La Statística Básica i sue Prática. LTC. 3a eidiçon 2005. 688p. ISBN 85-216-1443-8
  • MILONE, Guiseppe. Statística Giral i Aplicada. Thomson Pioneira. 498p.1a eidiçon 2003. ISBN 85-221-0339-9

Ber tamien

eiditar



Ligaçones sternas

eiditar
Ls outros porjetos Wikimedia tamien ténen material subre este tema:
  Citaçones ne l Wikiquote

An Pertués

eiditar

An anglés

eiditar
Sacado an "https://mwl.wikipedia.org/w/index.php?title=Statística&oldid=103457"