Zeami Motokiyo (世阿弥 元清; c.1363–c.1443), tamien chamado Kanze Motokiyo (観世 元清) (Motokiyo era sou nome d'anfáncia), fui ator, cumpositor, diretor, beilçarino i l mais amportante dramaturgo i teórico de l triato japonés i ouriental. Nacido na era Nambooku-cho era l filho mais bielho de Kannami. Ne l final de sue bida tornou-se un monge Zen.

Screbiu cerca de cien peças teatrales anre eilhas Izutsu, Hagoromo (L Manto de Penas), Koi ne l Omoni (La Carga de l Amor) and Takasago. FushiKaden (風姿花伝), sou grande trabalho teórico, - tamien coincido por Kadensho (花伝書), l tratado de Trasmisson de la Flor de la Antepretaçon, cuntén anstruçones práticas para atores subre l triato Noh. Este tratado, seguindo la tradiçon Zen, ye un eisemplo de la cultura spritual japonesa, ultrapassando sous marcos i çcutindo stética i filosofie. 

Stableciu l triato noh cumo ua forma artística an todos ls nibles de la sociadade japonesa, ua arte de la pantomima i de l canto. Sou eideal pa l'arte i las peças noh an particular son spressos na palabra yûgen. Yû senefica scuro, perfundo, queto, Gen ye perfundo ó escuro i de l'outro mundo. La beleza Yûgen nun puode ser aprendida anteletualmente nin materialmente, eisiste solo de maneira subjetiba, nun ye besible cumo a flor (hana), outro de ls paradigmas de l triato de Zeami.

Ls grandes renobadores de l triato ne l seclo XX outelizórun ó se anspirórun na arte de Zeami, Gordon Graig, Meyerhold, Tairob, Copeau, Vrecht, Dullin, Decroux, Grotowski, Barba, Schechner. Barrault i Billar, amportantes diretores de l triato francés, lian ls tratados de Zeami para sous atores an sous ansaios. 

Atuaçon eiditar

Zeami fui eiducado por sou pai, Kannami Kiyotsugu (1333-1384), tamien ator. La parcerie pai-filho stableciu l triato Nó de forma defenitiba. Habie muitas cumpanhas de triato neste tiempo, debedidas an defrentes scuolas cun sou própio stilo. Las apersentaçones éran feitas cun defrentes tipos de plateia: pa l'amperador, als lordes, pa ls monges budistas i mesmo nas bilas. Kannami ye coincido por eilebar todos ls aspetos de la porduçon, percipalmente la musical, la coreografica i l lado poético deste tipo de drama. L que se sabe subre l pai de Zeami se debe als scritos de sou filho (Ancyclopedie of World Drama. Eiditada por John Gassner, 1969). 

Zeami, cumo to ator de noh, ampeça als seis anhos d'eidade sue carreira d'ator, als binte i dous anhos, cula muorte de l pai, el assume la liderança de la cumpanha Kanze, que stablece ua forma de l triato noh, eisistente até ls dies d'hoije. Als 12 anhos Zeami caiu nas grácias i amor de l Shogun Yoshimitsu Ashikaga, de l shogunato Muromachi Yoshimitsu, por sue beleza i talento artístico. Zeami sue dramaturgie dun stilo mimético para un mais abstrato an sou trabalho. Antretanto, al final de sue bida, l nuobo Shogun, Yoshimori, bai preferir la buolta al stilo mimético, semelhante al zambolbido ne ls tiempos de l pai de Zeami. Zeami anton fui proibido de repersentar ne l Palácio Amperial, sendo banido als setenta i dous anhos (1434) pa l'ilha de Sado (hoije corresponderie al çtrito de Niigata). 

Tanto las peças de Zeami cumo las de sou pai que subrebibírun als dies d'hoije fúrun cierta mente adatadas. Ls scritos de Zeami proben amportantes anformaçones subre la teorie i prática de l triato Noh an sou período enicial. Las peças de Zeami todas ten traduçon al anglés i alguas puoden ser lidas na anterneta. 

Sucessores eiditar

Mais tarde, casado i sin perspetibas dun sucessor, el adota ua nino, Onnami, filho de l'armano mais moço de Zeami, Kanze Shiro. Zeami ampeçou a pensar ne l feturo de la sue cumpanha i ampeça a screbir "Fūshikaden". Mais tarde Zeami tubo trés filhos, l primogénito, Juro Motomasa, l segundo, Shichiro Motoyoshi, i ua filha. Zeami tubo muitos porblemas al scolher sou sucessor, al percisar scolher antre sou filho natural, Motomasa i Onnami, pus este staba decidido a ser sou sucessor. Finalmente Zeami antregou "Fūshikaden" la Motomasa, an 1418. 

Ambora Zeami tubisse sido faborecido pul shogun Yoshimitsu, esta relaçon mudou durante l passar de ls anhos. Yoshimitsu bieno a apoiar l maior ribal de Zeami's, Inuoh. Antretanto depuis de la muorte de Yoshimitsu's, Yoshimochi, l nuobo shugun, ampeçado ne l Zen Budismo, faborece un outro ator, Zohami, cuja specialidade era l dengaku. 

An 1428, l shogun Yoshimochi morre i un sesto bieno al poder. Onnami, sobrino de Zeami ye chamado para anterpretar la grande performance Noh na cerimónia d'ascenson de Yoshinori's al shogunato, Zeami fui assi preterido. A partir dende Onnami torna-se líder de l Noh, causando un cison de l grupo Kanze, L de Onnami i l de Zeami i Motomasa. dous anhos depuis Motomasa, falece anquanto repersentaba, als trinta anhos. 

Depuis de perder sou sucessor Motomasa, Zeami passa scolhe Komparu Zenchiku, sou genro, que bieno a tornar-se sou sucessor i recebir sous scritos.

An 1441, l sesto shogun, Yoshinori, fui assassinado i Yoshimasa Ashikaga assumiu sou lugar, mantendo la posiçon prebilegiada de Onnami. La scuola Kanze ye sucessora de la linhaige artística ó de l stilo de Onnami. 

Dramaturgie eiditar

Ls trabalhos de Zeami possuen un alto teor poético i ancorporan mitos, lendas i alusones literárias an densas tramas eimagéticas. 

Ls sous libros nun son solamente anstruçones, mas tamien magníficos tratados poético/stéticos baseados na cultura de l Japon, sob fuorte anfluéncia de l Zen budismo.

Trecho eiditar

L trecho ambaixo faç parte de l testo teórico "L Speilho De la Flor", de Zeami, trasmitido ouralmente durante décadas i publicado solamente an 1665, mais de duzientos anhos passado la sue muorte. 

"Mirando las plantas an flor, preguntamo-mos: porque se simboliza por ua flor todas las cousas de l mundo? Ye pula sue eisisténcia efémera que se gusta deilhas, eilhas solo florescen durante ua staçon, son ralas. D'eigual modo, l Nó fala al coraçon i suscita l'antresse. A flor, l'antresse i la raridade, eis la marabilha de l Nó. Florir i murchar son einebitables: ye l que torna las flores marabilhosas. L'ancanto de l Nó, la sue flor, ancontra-se na birtude de la mudança. L Nó nunca ye stático, trasforma-se sin cessar, cumo a flor, i ye esta mudança que l torna tan ralo. Inda assi, ye necessairo respeitar las sues regras i eibitar la strabagáncia, mesmo na demanda de la raridade ó de la nobidade. Passado todos ls eisercícios, ne l momiento d'apersentar un Nó, ye perciso scolher d'acuordo cula situaçon. D'antre todas las flores, solo ye berdadeiramente rala aqueilha qu'eclode ne l sou quadro temporal. De l mesmo modo, se daprendistes bien las numerosas técnicas de las artes, scolhereis adatando-bos a la época i al público; será cumo ua flor na sue staçon. Las flores d'hoije son semelhantes a las de l'anho passado. Assi, l Nó, mesmo tenendo yá sido bisto antes, ó anscrebendo-se nun repertório amportante, retornará, passado la passaige de l tiempo, eigualmente ralo. ". 

(Trad. Helena Barbas).

Nota eiditar

Ls tratados teóricos de Zeami nun ténen traduçon pa l pertués. L poeta Haroldo de Campos traduziu l poema-peça Hagoromo, trascriaçon de l clássico de Zeami, que recebiu l prémio Jabuti. 

bibliografie eiditar

Pertués
  • Giroux, Sakae. Zeami: Cena e Pensamento Nô. São Paulo: Perspectiva, 1991.
  • Greiner, Christine. O Teatro Nô e o Ocidente. São Paulo: Fapesp/AnnaBlume, 2000.
  • Kusano, Darci. O Que é o Teatro Nô. São Paulo: Brasiliense, 1984.
  • Pronko, L. C. Teatro: Leste Oeste. São Paulo: Perspectiva, 1986.
  • Suzuki, Eiko. Nô Teatro Clássico Japonês. São Paulo: Editora do Escritor.
  • Zeami, La Tradición Secreta del Nô. Mexico, Editora Escenologia, 1999. (espanhol)
Anglés

Ber tamien eiditar

  • Teatro Noh

Ligaçones sternas eiditar