Lhazer

Na forma mais quemun d'antender l Lazer ye un cunjunto d'acupaçones a las quales l'andibíduo puode antregar-se de libre buntade, seia para repousar, seia para adbertir-se, recrear-se i antreter-se, ó inda, para zambolber sue anformaçon ó formaçon zeinteressada, sue participaçon social boluntária ó sue libre capacidade criadora passado librar-se ó zambaraçar-se de las oubrigaçones profissionales, fameliares i sociales." (Dumazedier, 1976, apud Oleias).

Lhazer

La palabra lazer deriba de l latin licere, ó seia, "ser lícito", "ser permitido".

Poderiemos defenir lazer, cumo ua forma de bocé outelizar sou tiempo dedicando-se a ua atebidade que bocé guste de fazer, l que nun senefica que seia siempre ua mesma atebidade. Esta atebidade puode ser ua antre tantas outras.

Ne l campo de l'eiducaçon puode-se eidantificar las atebidades de lazer cumo açones antegradoras de ls «Quatro pedamiegos de l'eiducaçon», propostos por Delors:

• Daprender a coincer i a pensar
• Daprender a fazer
• daprender a bibir culs outros
• Daprender a ser

Defeniçon de Lazer

An outra perspetiba, d'acuordo cun .com/2012/06/29/nuobo-libro-hourizontes-latino-amaricanos-de l-lazerhorizontes-latino-amaricanos-del-ocio/ Gomes i Eilizalde (2012)^{[lhigaçon einatiba]}, l lazer nun ye un fenómeno eisolado i se manifesta an defrentes cuntestos d'acuordo culs sentidos i ls seneficados culturalmente porduzidos/reproduzidos puls sujeitos an sues relaçones cul mundo. L lazer participa de la cumplexa trama stórico-social que carateriza la bida na sociadade, i ye un de ls filos tecidos na rede houmana de seneficados, de ls simblos i de las seneficaçones.

Na bida cotidiana l lazer custitui-se de relaçones dialógicas cun outros campos para alhá de l trabalho, tales cumo l'eiducaçon, la política, l'eiquenomie, la lenguaige, la salude, l'arte, la ciéncia i la natureza, antre outras dimensones de la bida, sendo parte antegrante i custitutiba de cada sociadade.

Desse modo, lazer ye ua necidade houmana i dimenson de la cultura caratelizada pula bibéncia lúdica de manifestaçones culturales ne l tiempo/spácio social. Assi, l lazer ye custituído na articulaçon de trés eilemientos fundamentales: la ludicidade, las manifestaçones culturales i l tiempo/spácio social. Juntos, esses eilemientos cunfiguran las cundiçones materiales i simbólicas, subjetibas i oubjetibas que puoden – ó nun – fazer de l lazer un potente aliado ne l porcesso de trasformaçon de nuossas sociadades, tornando-las mais houmanas i anclusibas.

Las manifestaçones culturales que custituen l lazer son práticas sociales bibenciadas cumo çfrute i cumo fruiçon de la cultura, tales cumo: fiestas, jogos, passeios, biaiges, poesie, grafite i zeinho, pintura, scultura, beilça, bibéncias i spressones corporales, jogos eiletrónicos i spriéncias birtuales, retrato, triato, atebidades recreatibas i sportibas, festibales i eibentos artísticos, bariadas formas d'eiducaçon popular local, spácios de cumbersaçon i debate etc.

Essas i outras manifestaçones possuen seneficados singulares para cada sujeito i para cada grupo houmano i, por esso, nun puoden ser reduzidas a dibertimientos, ambora eilhes tamien séian amplamente bibenciados cumo spriéncias de lazer. Assi, las manifestaçones culturales custituen práticas sociales cumplexas permeadas por aspetos simbólicos i materiales qu'antegran la bida de cada pessona i la cultura de cada pobo, podendo assumir múltiplos seneficados: al séren cuncretizadas nun detreminado tiempo/spácio social, al dialogáren cun un detreminado cuntesto i, tamien, al assumiren un papel peculiar pa ls sujeitos, pa ls grupos sociales, pa las anstituiçones i pa la sociadade que las bibencian stórica, social i culturalmente.

Nun ne ls squeçamos de que l lazer tamien cumprende outras práticas culturales qu'abren possibelidades d'antrospeçon – tales cumo la meditaçon, la cuntemplaçon i l relaxamiento – que puoden repersentar seneficatibas spriéncias pessonales i sociales grácias al sou potencial reflexibo. Cierta minte, eisiste un preconceito cun esse tipo de spriéncia, porque eilha zafie la lógica pordutebista qu'ampera an nuossa rialidade social al ser, lamentabelmente, cunsidrada cumo amprodutiba i cumo perda de tiempo. Çcordamos desse tipo de bison, yá que, na bida houmana, nin todo deberá ser medido unicamente pula bie de la pordutebidade..com/2012/06/29/nuobo-libro-hourizontes-latino-amaricanos-de l-lazerhorizontes-latino-amaricanos-del-ocio/ Gomes i Eilizalde (2012)].

Stória i Cunceitos de Lazer

Pa ls outores (.com/2012/06/29/nuobo-libro-hourizontes-latino-amaricanos-de l-lazerhorizontes-latino-amaricanos-del-ocio/ Gomes i Eilizalde (2012)]^{[lhigaçon einatiba]}), ne ls studos subre l lazer difundidos ne l Oucidente ye possible berificar que las raízes, giralmente, son localizadas na antiga Grécia clássica ó na modernidade ouropeia. Essas dues anterpretaçones çtintas son dibergentes an tenermos de l'ocorréncia stórica de l lazer i gírun antensos debates académicos: para alguns, l'eisisténcia de l lazer ye ouserbada zde las sociadades griegas i, para outros, l lazer ye un fenómeno specífico de las sociadades modernas, ourbanas i andustrializadas.

Andependientemente de l cuntesto stórico i de las caratelísticas cunsidradas, l zambolbimiento teóricos subre l tema, zde l final de l seclo XIX, possibelitou la sistematizaçon de coincimientos subre l lazer, ua palabra qu'hoije, segundos alguns studiosos, corresponde als tenermos leisure an anglés, loesir an francés i ócio an spanhol.

Para alguns outores, l lazer fui associado, la percípio, al termo griego skholé, i al bocábulo romano otiun. Recuperando l seneficado de skholé, essa palabra repersentaba ua possibelidade d'abstençon de las atebidades ligadas a la mera susisténcia. Amplicaba, necessariamente, las cundiçones de paç, reflexon, prosperidade i libardade an face de las tarefas serbis i de las necidades de la bida pordutiba. Cumo dependia de ciertas cundiçones eiducacionales, políticas i socioeconómicas, skholé custituía un prebilégio reserbado a ua pequeinha parcela de ls homes libre. Para Aristóteles, las pessonas tenien que daprender a zeiar l repouso filosófico, pus ye por meio del que se tornarie possible alcançar birtudes. Dessa forma, an sou sentido griego, skholé era binculada a la possibelidade de çcanso i repouso, cundiçon propiciada pul çtintibo caratelístico de ls prebilegiados: l'abstençon de la necidade d'eisercer l trabalho útele ó pordutibo i la possibelidade de dedicaçon a la cuntemplaçon, a la meditaçon i a la reflexon filosófica.

Cumo desta Munné, l'otiun romano era stratificado socialmente: staba associado, ne l causo de las elites anteletuales, cula meditaçon i la cuntemplaçon. Era l'otiun cun dignidade. Ne l que cuncerne a las pessonas quemuns, otiun seneficaba çcanso i dibertimiento proporcionados puls grandes spetaclos. Essa stratégia fazie refréncia a la tradecional spresson “pan i circo” i tenie cumo finalidade çpolitizar l pobo, reduzido a la cundiçon de mero spetador, eibidenciando assi l potencial muitas bezes alienante de ls dibertimientos massibos.

La conexon que ls romanos fazirun antre l'otiun i l negotiun ye antressante de cumprender. L negotiun, palabra latina qu'ouriginou l termo negócio, fui antendido cumo acupaçon i atebidade. Dessa forma, l trabalho (negócio i comercio) tamien repersentaba la negaçon de l'otiun. Para tener ua bison mais clara subre la forma d'antender lazer i trabalho na Antiguidade greco-romana ye amportante recordar que, etimologicamente, la palabra “trabalho” deriba de l latin tripaliun, que seneficaba un strumiento de tortura para oubrigar ls scrabos a rializar detreminadas tarefas. Cun esso, na bison clássica greco-romana, l lazer era mui mais balorizado que l trabalho, algo çtinto al qu'acunteciu mais tarde.

Ne l trascurso de ls chamados seclos mediebales, a la medida que la Eigreija difundia l cristandade, ua nuoba moral passa a defenir outros sentidos pa la cuncepçon de lazer. Dessa forma, l lazer assumiu nuobos seneficados articulados a la moral católica, na qual la busca de la salbaçon de l'alma, por meio de la negaçon i rejeiçon de ls prazeres mundanos, tratados cumo ua clara spresson de l pecado, assinalou fuortemente esse cuntesto i período stórico.

L cuntrole por parte de la Eigreija tornou-se mais eibidente durante la Anquesiçon, dramático porcesso que marcou perfundamente la bida de muitos pobos por bários seclos. La Eigreija percurou reforçar sou poder i ounidade de forma repressiba, cundenando a la fogueira aqueilhes que praticában supostas heiresies, cumo fiestas profanas, antruidos, jogos, ancuontros de música, triato i poesie, antre outras práticas socioculturales, l qu'amplicou la rejeiçon de muitas manifestaçones culturales associadas cul pecado.

Las ambestigaçones de l storiador Roger Chartier rebelan que, na Ouropa mediebal, las fiestas i ancuontros camponeses, para alhá de séren reprobados pulas cundenaçones eclesiáticas, éran siempre mencionados cumo l lugar de l trabalho quemun, de l jogo i de la beilça, de l riso i de la diberson, de ls cuntos i de las cançones, de las cunfissones i de ls rumores. Assi, cumo essas reuniones éran cunsidradas eilícitas, sujas i malditas, deberian ser eibitadas.

Sendo assi, l çcurso heigemónico fizo cun que muitas spriéncias culturales de lazer, nesse cuntesto, stubíssen carregadas de balores morales qu'acabórun sendo eissenciales pa l mundo de l trabalho, subretodo na fase stórica coincida cumo modernidade. Nesse nuobo período, la forma de perceber l lazer fui marcada percipalmente por ua bison negatiba, l que debe tener sido, an parte, perduto de l'anfluéncia de l protestantismo, al cunsidrar las bibéncias de lazer cumo un bício i l'eiducaçon cumo un meio moralizante pa l trabalho. La bison protestante anfatizou la ética de l trabalho cumo un bien supremo i rejeitou l lazer por cunsidrá-lo cumo potencial amenaça pa l “sprito” de base de l modelo de la porduçon capitalista. Desse modo, l sentido clássico de lazer cumo manifestaçon baseada na meditaçon, na reflexon i na cuntemplaçon fui perdido, sendo assi rechaçado i carregado de preconceitos.

Nessa perspetiba, zde l seclo XIX l lazer stá mui binculado a las catadories trabalho i tiempo libre – cuncebidos a partir dua perspetiba sociológica. Por essa rezon, la sociologie ye ua ária amportante (mas nun la única) que fundamenta las teories i las análezes zambolbimiento subre la temática, percipalmente por outores de la Ouropa i de ls Stados Ounidos. Para muitos studiosos, antre ls quales se çtaca Dumazedier (1976), l lazer surgiu na modernidade ouropeia de l seclo XIX cumo fruito de la reboluçon andustrial ocorrida, naquel tiempo, ne ls percipales centros ourbanos de la Ouropa, subretodo na Anglaterra. Para el, l lazer se cuntrapone al trabalho i corresponde a ua liberaçon periódica de l trabalho ne l fin de l die, de la sumana, de l'anho i de la bida, quando l'aposentadoria ye alcançada.

Andependientemente de que l'ocorréncia stórica de l lazer seia situada na Grécia clássica ó na modernidade ouropeia, ye possible ouserbar que la Ouropa, cun sues práticas i anstituiçones, ye cunsidrada amprescindible i detreminante pa l “surgimiento” de l lazer an todos ls cantos de l mundo, anclusibe na América Latina. Assi, perpetua l'eideia de qu'eisisten ua stória única i ounibersal de l lazer, que coloca la Ouropa nua posiçon central, çtacada i que debe ser tratada cumo bálida para to l mundo.

Ambas las anterpretaçones colaboran cula manutençon dua lógica eibolutiba i linear que define ls tiempos, las stórias, las cultura i las práticas de todas las rialidades i de todos ls pobos que, por sue beç, dében almeijar l modelo oucidental – ourbano, andustrial i capitalista – cumo l'eideal a ser alcançado para atingir un suposto progresso. Esse cuntesto fui amportante pa la porduçon d'alguns cunceitos mais eilaborados subre l lazer, binculados percipalmente a la temática de l trabalho pordutibo. Mas un cunceito nun ye l fenómeno, ye solamente ua repersentaçon de la rialidade que se pretende chamar. Dessa maneira, l que “surtiu” na Ouropa de l seclo XIX fui l cunceito de lazer cumo cuntraponto de l trabalho andustrial capitalista. Essa cumprenson ben predominando ne l Oucidente, mas nun corresponde antegralmente a la rialidade que l cunceito busca repersentar.

D'acuordo cun .com/2012/06/29/nuobo-libro-hourizontes-latino-amaricanos-de l-lazerhorizontes-latino-amaricanos-del-ocio/ Gomes i Eilizalde (2012)] zde l seclo XX essas dues anterpretaçones çtintas subre l'ourige de l lazer ténen gerado perfundas cuntrobérsias quando se busca retomar la stória desse fenómeno. An giral, ambas son amplamente outelizadas nas teories subre l lazer qu'ourientan i fundamentan ls studos subre essa temática an bárias partes de l mundo, eisercendo anfluéncias seneficatibas subre ls coincimientos difundidos ne ls çtintos países de la América Latina. Essas anterpretaçones, inda que séian dotadas de lógicas própias, se refíren a rialidades specíficas, pertinentes quando se trata de la Ouropa, por eisemplo. Mas eilhas son inadequadas i ansuficientes para çcutir l lazer i la recreaçon na América Latina. Essa region ten outras singularidades i outros marcos stóricos, culturales, sociales, políticos i eiquenómicos. Todo esso demanda outras anterpretaçones, abordaiges, reflexones i ressignificaçones, assi cumo la sistematizaçon d'outros saberes que séian capazes de dialogar criticamente culas rialidades latino-amaricanas. Cumo sclarece Scobar, para falar de América Latina ye necessairo cunsidrar ls lugares i las rialidades locales, oubbiamente sin perder de bista l cuntesto mais amplo. Nesse sentido, las análezes subre ls cunceitos i teories de l lazer i de la recreaçon nun puoden ser ounibersales i globalizantes.

Para alhá desso, las dues anterpretaçones subre ua suposta ourige de l lazer, çtacadas prebiamente, son porduçones teóricas que reforçan l mito de la centralidade de la Ouropa cumo refréncia prebilegiada pa la custituiçon de l mundo, subretodo de l chamado “mundo oucidental”. Desse modo, scluen la decesiba participaçon d'outras rialidades nun jogo de poder qu'ambolbe, de maneira zeigual, bários cumponentes, dentre ls quales ls pobos i las culturas d'outros cuntinentes, tales cumo América Latina, África i Ásia. .com/2012/06/29/nuobo-libro-hourizontes-latino-amaricanos-de l-lazerhorizontes-latino-amaricanos-del-ocio/ Gomes i Eilizalde (2012)]^{[lhigaçon einatiba]}.

Ls coincimientos supostamente ounibersales stan cumprometidos cun detreminados balores i antrisses – splícitos ó ocultos – que nun corresponden necessariamente als antrisses i a las necidades specíficas de todos ls cuntestos locales de l mundo. Por esso, ye mui amportante cunsidrar nun solamente ls coincimientos subre lazer qu'un detreminado outor porduç ó outeliza. Tamien ye fundamental recoincer d'adonde nacen estes coincimientos i an quales teories i outores eilhes stan fundamentados; coincer i analisar ls cuntestos an que fúrun porduzidos, la que motibaçones corresponden, ls balores que spressan, ls fundamientos que ls definen, las bisones de mundo i las eideologies subjacentes, assi cumo ls porjetos políticos de sociadade culs quales stan cumprometidos. Afinal, eisiste ua streita relaçon antre ls padrones de coincimiento mundiales i las struturas eiquenómicas i de poder heigemónicas (Eilizalde i Gomes, 2010). Cunsidrando l'amportança d'anfrentar estes i outros zafios pa ls studiosos de l tema, la tese ye que l lazer – stórica, cultural i socialmente situado, porblematizador, crítico, sinérgico i trasformacional – puode ser ua seneficatiba ferramienta para mobelizar spriéncias anterculturales i eiducatibas cuntrahegemónicas, cuntribuindo assi cula daprendizaige pa la trasformaçon social i cultural (ELIZALDE, 2010).

Nessa, cumo andica Gomes (2011) linha de çcusson, ye urgente tomar cuncéncia de que nuossas açones cumo profissionales i cumo pesquisadores de l lazer nun son neutras: eilhas son siempre sociales i políticas, deixan marcas i ténen bariados eifeitos i repercussones. Percisamos superar la cundiçon d'atuar, sclusibamente, cumo recetores de l coincimiento porduzido an outros cuntestos, muitas bezes reproduzindo la lógica capitalista de porduçon/cunsumo de coincimientos, que tamien repersenta una mercadoria mui lucratiba para alguas pessonas i anstituiçones.

Percisamos cumprender que todo l que ye cunsidrado global an sue ourige ye local i fui ounibersalizado por antrisses sociales, eiquenómicos i políticos giralmente alhenos a l'amportança de promober la trasformaçon de sociadades tan anjustas cumo las latino-amaricanas. Percisamos, assi, gerar coincimientos pertinentes, cuntextualizados i críticos subre l lazer, que séian capazes de cuntribuir, d'algua maneira, cula busca d'altarnatibas para las grabes porblemáticas bebidas cotidianamente an to la region, l que anclui manter un diálogo respeitoso cun pessonas de defrentes partes de l mundo (Gomes, 2011)

Tipos de Lazer

A partir d'outras abordaiges teóricas, puode-se dezir qu'hai ua amportante dibersificaçon de l mundo de l lazer al punto que podemos falar de defrentes tipos de lazer, suficientemente çtintos antre si, podemos defeni-los separadamente:

• Lazer Noturno: se trata de to l lazer associado la nuite i atebidades an qu'eilhas se zamrolan, bares, çcotecas, i outros lugares an que la música i la bubida son ls pedamiegos centrales.
• Lazer spetaclo: to lazer relacionado culs spetaclos, antre ls que podemos çtinguir ls culturales (triato,cuncertos,eisibiçones ópera, cinema,shows, spetaclos, apersentaçones culturales) i ls dsportibos.
• Lazer sportibo: se refire la prática d'algun sporte.
• Lazer altarnatibo: l lazer altarnatibo ten dues bertentes, ua que se refire al lazer altarnatibo noturno, que na maiorie de ls causos ye dirigido la moços maiores de 18 anhos, para proporcionar ua altarnatiba mais sadie an sues salidas noturnas. Anquanto qu'un nuobo galho de l lazer altarnatibo, se refire a un tipo de lazer nun cumbencional, ne l sportibo i ne l d'espetaclo na que l partecipante ye ator percipal de sou lazer. Este tipo de lazer tamien ye coincido cumo lazer speriencial.

Outelizando cumo critério la participaçon de las pessonas ne l lazer podemos çtinguir dous tipos de lazer:

• Lazer atibo: Lazer an que l partecipante ye recetor i eimissor de stímulos.
• Lazer passibo: Lazer an que l partecipante ye unicamente recetor de stímulos.

Tenermos correlatos

• Recreaçon
• Atebidades de tiempo libre
• Antretenimiento
• Passatempo
• Anstalaçon recreatiba
• Turismo
• Turismólogo
• Brinquedo
• Brinquedoteca
• Ludoteca
• Ludoterapie
• Çportes

Bibliografie

BACAL, Sarah. "Lazer i l Ouniberso de ls Possibles". San Paulo: Aleph, 2003.

CAMARGO, Luis Otábio de Lima. L que ye Lazer. San Paulo: Braseliense, 1989.

DUMAZEDIER, Joffre. Lazer i cultura popular. San Paulo: Perspetiba, 1976.

EDUCAÇÃO - un tesouro la çcubrir: relatório pa la UNESCO de la Comisson Anternacional subre Eiducaçon pa l seclo XXI. Organizado por Jacques Delors; traduçon de José Carlos Eufrásio. San Paulo: Corteç, 1999. 288 p.

ESCOVAR, Arturo. El lugar de la naturaleza y la naturaleza del lugar: ¿globalización l postdesarrollo? In: LANDER, Edgardo (Cump.). La colonialidad del saber: ourocentrismo y ciencias sociales. Perspetibas Latinoamericanas. Buenos Aires: CLACSO - Cunseijo Latinoamericano de Ciencias Sociales, 2000. Çponíbel an: <http://bibliotecabirtual.clacso.org.aire/aire/libros/lander/scobar.rtf^{[lhigaçon einatiba]}>. Acesso an: 30 mar. 2010.

GOMES, Christianne L. Lazer, trabalho i eiducaçon: relaçones stóricas, questones cuntemporáneas. 2. ed. reb. ampl. Guapo Hourizonte: Eiditora UFMG, 2008.

GOMES, Christianne.L.; ELIZALDE, Rodrigo. Hourizontes latino-amaricanos de l lazer / Hourizontes latino-amaricanos del ocio. Guapo Hourizontes, UFMG, 2012.

MARCELINO, Nélson Carbalho. Lazer i Houmanizaçon. Campinas: Papirus, 1983.

MUNNE, Frederic. Psicosociología del tiempo libre: un anfoque crítico. México: Trilhas, 1980.

REQUIXA, Renato. L lazer ne l Brasil. San Paulo: Braseliense, 1977.

ROLIN, Liç Cintra. Eiducaçon i Lazer - La Daprendizaige Permanente. San Paulo: Ática, 1990.

Lhigaçones sternas

• .com/grupo-de-pesquisa-otiun-2/ Grupo Pesquisa Otiun: Lazer, Brasil & América Latina (UFMG)]
• lazer i antretenimiento]^{[lhigaçon einatiba]}
• .com Porduçon i Publicaçon de Rebistas de Lazer an Pertual^{[lhigaçon einatiba]}
• OLEIAS, Balmir José. Cunceito de lazer.
• Thésaurus de l'UNESCO (an francés, spanhol i anglés)
• Thesaurus du tourisme eit ç loesirs^{[lhigaçon einatiba]} (an francés i anglés)
• .com/swwhistorye.html Ua stória cúrtie d'horairos laborales mais cúrtios ne ls Stados Ounidos de la América^{[lhigaçon einatiba]}