Carlos Magno (c. 2 de Abril de 747 - 28 de Janeiro de 814) ó Carlos, l Grande, an alman Karl der Große, an francés Charlemagne, an Lhatin Carolus Magnus, que dou ourige al adjetibo 'Carolíngio'), fui sucessibamente rei de l Francos (de 771 la 814), rei de l Lhumbardos (a partir de 774), i inda l purmeiro Amperador de l Sacro Ampério Romano (coronado an 25 de Dezembre de l anho 800), restaurando assi l antigo Ampério Romano de l Oucidente.

Data de nacimiento eiditar

 
Státua de Carlos Magno an Frankfurt

Até meados de l seclo XX, acraditaba-se que Carlos Magno tubisse nacido a 2 de abril de 742, mas bárias rezones lhebórun a recunsiderar la beracidade de la data tradecional. An purmeiro lhugar, l anho de 742 fui calculado a partir de la eidade que le era atrebuída na altura i nun a partir diretamente de decumientos stóricos. An segundo lhugar, 742 ye antes de l casamiento de ls sous pais (an 744) – i nun hai qualquier refréncia a que Carlos Magno fusse filho eilegítimo, l que, até, amposseblitarie que este fusse zeignado sou hardeiro. Ne ls Annales Petarienses ye andicado que l sou nacimiento tenerie acuntecido a 2 de abril de 747 – die de Páscoa, nesse anho. Cumo l nacimiento dun amperador, na Páscoa, porbocarie, sin dúbeda, comentairos de ls cronistas de la época – i cumo esses comentairos nun eisisten an lhado nanhun, suspeita-se que la atrebuiçon seia solo ua fiçon piedosa, cul solo antuito de honrar l amperador. Outros storiadores, punderando las fuontes stóricas, dízen que l sou nacimiento tenga acuntecido un anho apuis, an 748. Atualmente nun ye possible, antoce, andicar cun percison la data de nacimiento de Carlos Magno. Ls melhores palpites ancluen, cierta mente, 2 de abril de 747, depuis, 15 de abril de 747 ó, talbeç, 2 de abril de 748.

Vida eiditar

 
Carlos Magno i l Papa Adriano I

Carlos Magno fui l filho más bielho de Pepino, l Brebe, que fui l purmeiro rei carolíngio, i de Berta de Lhaon. Fui armano de Lhady Berta, mai de Rolando, marqués de la Bretanha.

Pepino, l Brebe ampossou l monopólio de la cunhaige de la moneda, decedindo subre la atebidade de las casas de cunhaige, l peso de las monedas, l sou balor i ls carateres repersentados.

La cunhaige de moneda na Ouropa fui, pus, reiniciada cun Pepino, l Brebe, que recuperou l sistema outelizado puls antigos griegos i romanos i mantido ne l Ampério Romano de l Oucidente (1 lhibra = 20 solidi = 240 denarii) .

Cula muorte de Pepino, l reino fui debedido antre Carlos Magno i l sou armano Carlomano (que gobiernou la Austrásia). Carlomano morriu an 5 de Dezembre de 771, deixando Carlos Magno cumo lhíder dun reino Franco reunificado. Carlos Magno stubo ambolbido custantemente an batailhas durante l sou reinado. Cunquistou la Saxónia ne l seclo VIII, un oubjetibo que fui l suonho einalcançable de Augusto. Fúrun neçairos más de dezoito batailhas para que Carlos Magno cunseguisse esta bitória definitiba. Procediu a la cumberson fuorçada al cristandade de ls pobos cunquistados, massacrando ls que se recusában a cumbertir-se. Un de ls sous oubjetibos era, tamien cunquistar la Península Eibérica, mas nunca l alcançou.

 
An azul, l reino hardado de sou pai; an lharanja sues cunquistas; an amarielho ls territórios bassalos

An 800, durante a missa de Natal an Roma, l Papa Lhion III corou Carlos Magno cumo amperador, títalo an zuso ne l oucidente zde la abdicaçon de Rómulo Augusto an 476 (aprobeitando l fato de anton reinar ne l Ouriente ua mulhier, la amperatriç Irene, l que era cunsidrado un bazio de poder seneficatibo). Inda que l títalo l ajudasse a afirmar la sue andependéncia an relaçon la Custantinopla, Carlos Magno solo l usou bastante más tarde, yá que receaba quedar dependente, por outro lhado, de l poder papal.

Cuntinando las reformas ampeçadas pul sou pai, Carlos Magno abançou cun un sistema monetário baseado ne l soldo de ouro - porcedimiento seguido tamien pul rei Ouffa de Mércia. Anstituiu un nuobo padron monetário a partir de ounidades de medida cumo la lhibra i l própio soldo que éran, até a la data, solo ounidades de medida (solo l denier se mantebe cumo ua de las monedas de l sou domínio). Note-se que l sistema monetário anglés antes de la decimalizaçon ten semelhanças cun este: afatabamente, la lhibra anglesa (pound) balie 20 xelines' ' (analogamente als sólidos de Carlos Magno) ó 240 pence' ' (de forma semelhante als deniers anstituídos por este amperador).

Carlos Magno aplicou este sistema a ua grande parte de l cuntinente ouropeu, anquanto que l padron de Ouffa fui beluntariamente adatado pula maior parte de l território anglés.

Reforma na Eiducaçon eiditar

 
Outógrafo de Carlos Magno
Ber tamien: Ciéncia mediebal, Renacença carolíngie

Para ouneficar i fortalecer l sou ampério, Carlos Magno decidiu eisecutar ua reforma na eiducaçon. L monge anglés Alcuíno eilaborou un porjeto de zambolbimiento scolar que buscou rebibir l saber clássico stabelecendo ls porgramas de studo a partir de las siete artes lhiberales: l tribiun, ó ansino lhiterário (gramática, retórica i dialética) i l quadribiun, ó ansino científico (aritmética, geometrie, astronomie i música). A partir de l anho 787, fúrun eimanados decretos que recomendában, an to l ampério, la restauraçon de antigas scuolas i la fundaçon de nuobas. Anstitucionalmente, essas nuobas scuolas podien ser monacales, sob la respunsablidade de l mosteiros; catedrales, junto a la sede de l bispados; i palatinas, junto a las cortes.

Essa reforma ajudou a purparar l camino pa l Renacimiento de l Seclo XII. L ansino de la dialética (ó lógica) fui fazendo renacer l antresse pula eindagaçon speculatiba, dessa semiente surgirie más tarde la filosofie crestiana de la scolástica; i ne ls seclos XII i XIII, muitas de las scuolas que habien sido fundadas nesse período, specialmente las scuolas catedrales, ganhórun la forma de ounibersidades mediabales.

Cronologie eiditar

Çcendéncia eiditar

 
Carlos Magno, retratado por Durer cun simblos de sue lhinhaige i ampério: la águila, la cruç i lion (Sacro ampério romano). Inda outelizou, tamien, la flor-de-lhis (Rei de Fráncia).
  • De la sue redadeira sposa, casados la 794, muorta an 800, nun houbo çcendéncia.

Cuncubinas i filhos barones eiditar

  • La sue purmeira cuncubina coincida fui Gersuinda. Deilha, tubo ua filha:
    • Adaltrude (n.774)
  • De la sue terceira cuncubina, Amaltrud de Biena:
    • Alpaida (n.794)
  • De la sue quinta coincida cuncubina, Ethelind:
    • Teodorico (n.807)