Cordilheira de ls Andes

La Cordilheira de ls Andes (Quechua: Anti(s)) ye ua basta cadena muntanhosa formada por un sistema cuntino de muntanhas al lhargo de la cuosta oucidental de la América de l Sul, sendo la formaçon geológica datada de l período Terciário. La cordilheira ten cerca de 8.000 quilómetros de stenson i ye la maior cadeia de muntanhas de l mundo (an stenson), i an sous cachos más anchos chega a 160 quilómetros de l stremo lheste al oeste. La sue altitude média ye alredror de 4 mil metros i l sou punto culminante ye l pico de l Acuncágua cun 6962 metros.

Stenson de la Cordilheira de ls Andes na América de l Sul.

La Cordilheira de ls Andes stende-se zde la Benezuela até la Patagónia, atrabessando toda la América de l Sul, caratelizando la paisaige de l Chile, Argentina, Peru, Bolíbia, Eiquador, Colómbia i Benezuela.

Ne ls territórios de la Colómbia i de la Benezuela la cordilheira ramifica-se i prolonga-se até quaije tocar l Mar de l Caribe. An sue parte meridional sirbe de lhonga frunteira natural antre Chile i Argentina. Na zona central, ls Andes se alhárgan dando lhugar a un praino eilebado coincido cumo Altiplano. L Altiplano ye cumpartilhado pul Peru, Bolíbia i Chile. La cordilheira torna a streitar-se ne l norte de l Peru i alharga-se outra beç na Colómbia para streitar-se i debedir-se al antrar na Benezuela.

Zonas eiditar

Andes Setentrionales eiditar

Al Sul de la Colómbia, na frunteira cul Eiquador, ls Andes custituen ua solo cordilheira cun picos bulcánicos de até 5000 m de altitude, mas pa l norte debide-se debrebe an dues cordilheiras chamadas respetibamente Oucidental i Central, i de la Central çprende-se la Ouriental.

La Cordilheira Central stá apartada de la Oucidental, ua çtáncia média de 400 m, por ua falha geológica acupada pul riu Patía al sul i pul riu Cauca al norte. La Cordilheira Ouriental als poucos se separa pa l lheste criando la bacie de l riu más amportante de la Colómbia, l riu Magdalena. Esta cordilheira stende-se pa l norte i penetra l território benezuelano de adonde ten l nome de Cordilheira de Mérida, an que las cuntinaçones naturales dan passo la formaçon Lhara-Falcón i ten ua relaçon cula Cordilheira Central i la Cordilheira Ouriental.

 
La Cordilheira

L braço oucidental, chamado Serranía del Perijá, çprende-se desta pa l norte formando la frunteira natural antre Colómbia i Benezuela, i als poucos bai perdendo altitude, alcançando l Caribe an Punta Gallinas na península de La Guajira, ne l stremo norte de la Colómbia. An el Perijá aprossima-se la Sierra Nebada de Santa Marta formando un balhe rodeado pul riu Cesar La Sierra Nebada de Santa Marta ye la strutura muntanhosa más alta de la Colómbia: 5.775 m.

 
Cono de Arita, Argentina

Las trés Cordilheiras ténen picos, percipalmente, de formaçon bulcánica de más de 4 km. La Cordilheira Central i la Ouriental ten picos de más de 5 km siempre cubiertos de niebe. Muitos destes bulcones son atibos i yá causórun çtruiçon i muortes ne l passado debido a las splusones de gáç i cinza, cumo tamien a las abalanchas de carambelo i lhodo. L oucidente de l paíç stá sujeito a ua maior atebidade telúrica, l que demonstra la anstabilidade de sue naturaleza geológica. Al noroeste de la Cordilheira Oucidental aparece un sistema muntanhoso chamado Serranía del Baudó, que cuntina pul Darién rodando al oeste pa l Panamá.

Las cidades más amportantes de l Andes Setentrionales son:

Andes Centrales eiditar

Ls Andes Centrales stenden-se zde l Nudo de Pasco até l Macizo de las Tres Cruces. La çposiçon de l cabos muntanhosos ye de dous cabos apartados por un Altiplano. La altura mássima nesta region ye l Nebado Sajama (6.542 m) i l Pissis (6.882 m). Se ouriginan dous rius, l Titicaca i l Popo. Ls prainos anteriores son ls pampas bolibianos, cun clima árido caliente, i l bioma predominante ye zértico. La populaçon se cuncentra más ne l Altiplano i nas cuostas.

Clima eiditar

Debido a la stenson ne l sentido de l meridianos, ls Andes ancluen çtintas zonas climáticas. L clima de la (clima semi-árido) zona ten bariaçon custante, assi cumo la sue begetaçon. L clima friu cun frequentes nebascas an altitude ye predominante.

Picos eiditar

 
La cordilheira bista a partir dua eimaige de satélite

L norte de l Chile i de la Argentina cumpárten ls picos más altos de l Andes, seguidos pula Cordilheira Branca, que queda ne l Peru, la Cordilheira Rial de la Bolíbia i ls Andes Eiquatorianos.

L sou maior pico ye l Acuncágua que, cun 6.959 m subre l nible de l mar, ye l punto más alto de l cuntinente amaricano. Queda na Argentina. Ne l sul de l Peru, próssimo de Cuzco, stá ne l Nudo de Bilcanota, que alcança sou punto más eilebado ne l Monte Ausangate (6.380 m).

Nesta cordilheira queda l glaciar de Quelcaya, un de ls dous solos glaciares prainos na zona tropical de l planeta. Esta singularidade permitiu studar an sous carambelos las mudanças climáticas que acuntecírun ne l trópico zde la redadeira era glacial.

Picos más altos eiditar

Ls picos más altos son:

  1. Acuncágua - (6.962)   Argentina
  2. Ojos del Salado - (6.891)   Argentina/  Chile
  3. Monte Pissis - (6.793)   Argentina
  4. Bonete Chico - (6.850)   Argentina
  5. Tupungato - (6.800)   Argentina/  Chile
  6. Mercedario (6.770)   Argentina
  7. Huascarán - (6.768)   Peru
  8. Llullaillaco - (6.739)   Argentina/  Chile
  9. Yerupaja - (6.635)   Peru
  10. Nebado Sajama - (6.520)   Bolíbia
  11. Eillimani - (6.438)   Bolíbia
  12. Illampu - (6.421)   Bolíbia
  13. Ausangate - (6.380)   Peru
  14. Bulcon Parinacota - (6.362)   Bolíbia/  Chile
  15. Chimborazo - (6.310)   Eiquador
  16. Salcantay - (6.271)   Peru
  17. Licancabur - (5.920)  Bolíbia/  Chile
  18. Cotopaxi - (5.897)   Eiquador
  19. Nebado del Huila - (5.700)   Colómbia
  20. Nebado del Ruiç - (5.389)   Colómbia
  21. Tungurahua - (5.016)   Eiquador
  22. Pico Bolíbar - (4.980)   Benezuela

Argentina eiditar

Frunteira Argentina/Chile eiditar

Bolíbia eiditar

Frunteira Bolíbia/Chile eiditar

 
Licancabur, frunteira Bolíbia - Chile

Chile eiditar

Colómbia eiditar

Eiquador eiditar

 
Chimborazo, Eiquador

Peru eiditar

 
Alpamayo, Peru
 
El Misti, Peru

Benezuela eiditar

 
Pico Bolíbar, Benezuela