La Cabanhaige (1835-1840) fui la rebuolta na qual negros, índios i mestiços ansurgírun-se contra la eilite política i tomórun l poder ne l Pará (Brasil). Antre las causas de la rebuolta ancóntran-se la strema pobreza de las populaçones ribeirinhas i la eirrelebáncia política a la qual la porbíncia fui relegada passado la andependéncia de l Brasil.

Bista parcial de Belén, a la época de l cunflito

De cunho popular, cuntou cula partecipaçon de eilemientos de las camadas média i alta de la region, antre ls quales se çtácan ls nomes de l padre João Batista Gonçalves Campos, de l jornalista Vicente Ferreira Lavor Papagaio.[1]

Ourige de l nome eiditar

La chamaçon "Cabanhaige" remete al tipo de habitaçon de la populaçon ribeirinha, custituída por mestiços, scrabos lhibertos i andígenas.

Stória eiditar

Passado la Andependéncia de l Brasil, la Porbíncia de l Gran-Pará moblizou-se para spulsar las fuorças reacionárias que pretendian mantener la region cumo quelónia de Pertual. Nessa lhuita, que se arrastrou por bários anhos, çtacórun-se las figuras de l cónego i jornalista João Batista Gonçalves Campos, de ls armanos Vinagre i de l fazendeiro Félix Clemente Malcher. Formórun-se dibersos mocambos de scrabos foragidos i éran frequentes las rebeliones melitares. Treminada la lhuita pula andependéncia i anstalado l gobierno porbincial, ls lhíderes lhocales fúrun marginalizados de l poder. A eilite fazendeira de l Grano-Pará, ambora cun melhores cundiçones, ressentie-se de la falta de partecipaçon nas decisones de l gobierno central, dominado pulas porbíncias de l Sudeste i de l Nordeste.

An júlio de 1831 stourou ua rebelion na guarniçon melitar de Belén de l Pará, tenendo Batista Campos sido preso cumo ua de las lhideranças amplicadas. La andignaçon de l pobo creciu, i an 1833 yá se falaba an criar ua federaçon. L persidente de la porbíncia, Bernardo Lobo de Sousa, zamcadeou ua política repressora, na tentatiba de cunter ls ancunformados. L clímax fui atingido an 1834, quando Batista Campos publicou ua carta de l bispo de l Pará, Romualdo de Sousa Coelho, criticando alguns políticos de la porbíncia. Por nun tener sido outorizada pul gobierno de la Porbíncia, l cónego fui perseguido, refugiando-se na fazenda de sou amigo Clemente Malcher. Reunindo-se als armanos Vinagre (Manuel, Francisco Pedro i António) i al seringueiro i jornalista Eduardo Angelin reuniran un cuntingente de rebeldes na fazenda de Malcher. Antes de séren atacados por tropas gobernistas, abandonórun la fazenda. Assi i todo, ne l die 3 de nobembre, las tropas cunseguírun matar Manuel Vinagre i prender Malcher i outros rebeldes. Batista Campos morriu ne l redadeiro die de l anho, al que todo andica dua anfeçon causada por un corte que sofriu al fazer la barba.

L mobimiento eiditar

 
Eduardo Angelin, un de ls lhíderes de la rebuolta.

An 6 de janeiro de 1835, lhiderados por António Vinagre, ls rebeldes (tapuios, cabanos, negros i índios) tomórun de assalto l quartel i l palácio de l gobierno de Belén, nomeando Félix Antonio Clemente Malcher persidente de l Grano-Pará. La Cabanhaige solo ampeçaba. Ls cabanos, an menos dun die, atacórun i cunquistórun la cidade de Belén, assassinando l persidente Lobo de Souza i l Comandante de las Armas, i apoderando-se dua grande quantidade de material bélico. Ne l die 7, Clemente Malcher fui lhibertado i scolhido cumo persidente de la porbíncia i Francisco Vinagre para Comandante de las Armas. L gobierno cabano nun durou por mui tiempo, pus l nuobo persidente, Félix Malcher - tenente-coronel, lhatifundiário, duonho de angeinhos de açucre - era mais eidantificado cun ls antresses de l grupo dominante derrotado, ye deposto an 19 de febreiro de 1835, cul apoio de las classes dominantes i pretendie mantener la porbíncia ounida al Ampério de l Brasil.

Francisco Vinagre, Eduardo Angelin i ls cabanos pretendian apartar-se. L rompimiento acunteciu quando Malcher mandou prender Angelin. Las tropas de ls dous lhados entrórun an cunflito, salindo bitoriosas las de Francisco Binagre. Clemente Malcher, assassinado, tubo l sou cadáber arrastrado pulas rues de Belén.

Agora na persidéncia i ne l Comando de las Armas de la Porbíncia, Francisco Vinagre nun se mantebe fiel als cabanos. Se nun fusse la anterbençon de sou armano António, tenerie antregue l gobierno al poder amperial, na pessona de l marechal Manuel Jorge Rodrigues (júlio de 1835). Debido a la sue fraqueza i al refuorço dua squadra comandada pul almirante anglés Taylor, ls cabanos fúrun derrotados i se retirórun pa l anterior. Reorganizando sues fuorças, ls cabanos atacórun Belén, an 14 de agosto. Passado nuobe dies de batailha, mesmo cula muorte de António Vinagre, ls cabanos retomórun la capital.

Eduardo Angelin assumiu la persidéncia. Durante dieç meses, la eilite se biu atemorizada pul cuntrole cabano subre la porbíncia de l Grano-Pará. La falta dun porjeto cun medidas cuncretas para la cunsulidaçon de l gobierno rebelde, porbocórun sou anfraquecimento. Delantre de la bitória de las fuorças de Angelin, l ampério reagiu i nomeou, an márcio de 1836, l brigadeiro Francisco José de Sousa Soares de Andréa cumo nuobo persidente de l Grano-Pará, outorizando la guerra total contra ls cabanos. An febreiro, quatro nabios de guerra se aprossimában de Belén, prontos para atacar ua cidade tomada pula desorden, fame i baríola. Ne l die 13 de maio de 1836, l brigadeiro d'Andrea stacionou sue squadra an frente a Belén i bumbardeou ampiedosamente la cidade. Ls cabanos ansurgentes scapában puls eigarapés an pequeinhas canhas, anquanto Eduardo Angelin i alguns lhíderes negociában la fuga.

L brigadeiro d'Andrea, antretanto, julgando que Angelin, mesmo foragido, serie ua amanaça, detreminou que sous homes fússen al sou ancalço. An outubre de 1836, nua tapera de la selba, al lhado de sue mulhier, Angelin fui caturado, tornado prisioneiro na fortaleza de la Barra, até seguir pa l Riu de Janeiro. La cabanhaige, mas, nun acabou cula prison de Eduardo Angelin. Ls cabanos lhutórun até 1840 (anternados na selba), até séren lhiteralmente streminados: naciones andígenas fúrun chacinadas: ls murá i ls maué praticamente zaparecírun.

Calcula-se que de 30 a 40% dua populaçon stimada de 100 mil habitantes morriu. An 1833 l Grano-Pará tenie 119.877 habitantes; 32.751 éran índios i 29.977, negros scrabos. La maiorie mestiça ("cruzamiento" de índios, negros i brancos) chegaba a 42 mil. La minorie totalizaba 15 mil brancos, adonde mais de la metade éran pertueses.[2]

An houmenaige al mobimiento Cabano fui albantado un menumiento, porjetado pul famoso arquiteto Oscar Niemeyer, na antrada de la cidade de Belén : l Memorial de la Cabanhaige

Refréncias eiditar

  1. .com.br/arttheca6jorn.htm Vicente Ferreira Lavor Papagaio[lhigaçon einatiba]
  2. "La hora de la çforra", por Júlio José Chiabenato, Rebista Stória Biba, nº 45, páiginas 84 a 91.